2024-03-29 16:24 aktualizacja: 2024-03-30, 13:34
Prezydent USA George W. Bush wita nowych członków NATO podczas uroczystości związanych z rozszerzeniem NATO przed Białym Domem w Waszyngtonie. Fot. PAP/EPA/Shawn Thew
Dokładnie 20 lat temu - 29 marca 2004 r. - członkami Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) zostały Bułgaria, Rumunia, Słowacja i Słowenia oraz po raz pierwszy kraje należące w przeszłości do ZSRR: Litwa, Łotwa i Estonia. Była to największa runda rozszerzenia w historii Sojuszu.
Podobnie jak Polska, od 1991 r. kraje te uczestniczyły w Północnoatlantyckiej Radzie Współpracy (NACC), w ramach której prowadzono konsultacje między członkami NATO a byłymi krajami Układu Warszawskiego i byłymi republikami radzieckimi. W 1994 r. przystąpiły one do NATO-wskiego programu Partnerstwo dla Pokoju, który miał na celu zbliżenie i współpracę Sojuszu z państwami aspirującymi do członkostwa.
Polityczny establishment w USA, który w dużej mierze nie popierał dalszego rozszerzania NATO z obawy przed zrujnowaniem współpracy z Rosją, przekonywał się do niego wraz z postępami demokratycznych reform w Polsce i innych aspirujących krajach. W Madrycie w lipcu 1997 r. przywódcy państw NATO zaprosili do rozmów akcesyjnych trzech członków Grupy Wyszehradzkiej - Polskę, Czechy i Węgry, jednak bez Słowacji ze względu na działania ówczesnego słowackiego premiera Vladimira Mecziara, które kilku członków Sojuszu uznało za niedemokratyczne.
Podczas szczytu NATO w Waszyngtonie w 1999 r. te trzy państwa, jako pierwsze kraje postkomunistyczne, zostały członkami Sojuszu. Na tym samym szczycie NATO wydało zindywidualizowane Plany Działań na rzecz Członkostwa (Membership Action Plan – MAP) dla Albanii, Bułgarii, Estonii, Łotwy, Litwy, Macedonii Północnej, Rumunii, Słowacji i Słowenii. MAP to kluczowy dokument na drodze do przystąpienia do Sojuszu, przyznawany za zgodą wszystkich jego członków.
Oficjalnie przywódcy państw NATO zaprosili siedem nowych krajów na szczycie Sojuszu w Pradze w 2002 r.
Rok później w Słowenii odbyło się referendum w sprawie przystąpienia do NATO, w którym 66 proc. głosujących wyraziło zgodę na członkostwo.
29 marca 2004 r. premierzy Bułgarii, Estonii, Litwy, Łotwy, Rumunii, Słowacji i Słowenii przekazali w Waszyngtonie instrumenty ratyfikacyjne sekretarzowi stanu USA Colinowi Powellowi, ponieważ to rząd amerykański jest depozytariuszem Traktatu Północnoatlantyckiego, zwanego też waszyngtońskim, stanowiącego podstawę NATO.
Wydarzenie uczczono specjalną ceremonią, której gospodarzem był prezydent Stanów Zjednoczonych George W. Bush, a w której uczestniczył również sekretarz generalny NATO Jaap de Hoop Scheffer.
Była to największa runda rozszerzenia w historii Sojuszu, który w ciągu 75 lat istnienia powiększył się z 12 do 32 państw i jest obecnie największym na świecie sojuszem wojskowym.
Rozszerzanie Sojuszu jest procesem ciągłym i trwa do dziś. Od utworzenia NATO w 1949 r. liczba wchodzących w jego skład państw członkowskich niemal się potroiła. 12 członkami-założycielami były: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Włochy.
Dotychczas doszło do 10 rund rozszerzenia. W 1952 r. do Sojuszu dołączyły Grecja i Turcja, w 1955 r. - Niemcy Zachodnie, w 1982 r. - Hiszpania, w 1999 r. - Polska, Czechy i Węgry, w 2004 r. - Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia, w 2009 r. - Albania i Chorwacja, w 2017 r. - Czarnogóra, w 2020 r. - Macedonia Północna, w 2023 r. - Finlandia i w 2024 r. - Szwecja.
Obecnie o wstąpienie do NATO oficjalnie starają się trzy państwa: Bośnia i Hercegowina, Gruzja i Ukraina. Z tego grona jedynie Bośnia i Hercegowina od 2018 r. posiada Plan Działań na rzecz Członkostwa (MAP).
Autorka: Joanna Baczała (PAP)
kgr/
