2024-08-10 06:31 aktualizacja: 2024-08-10, 18:13
Obóz koncentracyjny na Majdanku. Fot. PAP/CAF
80 lat temu na terenie opuszczonego przez Niemców obozu koncentracyjnego na Majdanku w Lublinie Sowieci utworzyli obóz dla internowanych żołnierzy Armii Krajowej. Obóz NKWD na Majdanku funkcjonował cztery tygodnie, jego więźniów wywieziono do łagrów sowieckich.
W sobotę 10 sierpnia w Centrum Obsługi Zwiedzających Państwowego Muzeum na Majdanku o utworzeniu, funkcjonowaniu obozu NKWD i losach jego więźniów opowie dr Krzysztof Tarkowski z Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku. „Oprowadzi też uczestników spotkania po terenie byłego obozu na Majdanku, zwracając szczególną uwagę na miejsca związane z jego powojenną historią – obóz NKWD, punkt werbunkowy Wojska Polskiego czy obóz dla jeńców niemieckich” – poinformowała rzeczniczka Muzeum na Majdanku Agnieszka Kowalczyk-Nowak.
Niemcy utworzyli obóz koncentracyjny na Majdanku w październiku 1941 r. Więzionych tu było prawdopodobnie 130 tys. osób. Około 80 tys. straciło tu życie na skutek głodu, chorób, pracy ponad siły, a także w egzekucjach i komorach gazowych. 60 tys. z nich to byli Żydzi przywożeni do obozu z całej Europy. Na Majdanek trafiali też więźniowie polityczni, kryminalni, świadkowie Jehowy, homoseksualiści, jeńcy wojenni, ludzie ujęci podczas łapanek, wysiedleń i pacyfikacji.
Likwidację obozu na Majdanku Niemcy rozpoczęli już w marcu 1944 r., kiedy liczyli się z możliwością klęski. Większość pozostających wówczas w obozie więźniów wywieziono do innych obozów m.in. do Auschwitz i Mauthausen pod Linzem. Ostatecznie obóz zlikwidowano 22 lipca 1944 r. Niemcy dokonywali wtedy masowych egzekucji więźniów, niszczyli dokumenty, podpalili budynek krematorium.
23 lipca 1944 r. do Lublina i na teren obozu na Majdanku wkroczyły wojska sowieckie 1. Frontu Białoruskiego i po walkach z Niemcami zajęły miasto. Współdziałające z nimi wówczas oddziały Armii Krajowej początkowo traktowane były jako formacje sojusznicze - do 27 lipca 1944 r. żołnierze AK patrolowali miasto oraz pełnili warty w ważniejszych punktach Lublina.
Jednak szybko sytuacja się zmieniła. 4 sierpnia 1944 r. zatrzymano i aresztowano komendanta Okręgu Lublin Armii Krajowej gen. Kazimierza Tumidajskiego. Jeszcze tego samego dnia przetransportowano go samolotem do Moskwy, a podległych mu żołnierzy zaczęto osadzać w byłym więzieniu gestapo na Zamku Lubelskim, oraz w lubelskich placówkach NKWD (ros. Narodnyj komissariat wnutriennich dieł), czyli Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych będącego organem władz bezpieczeństwa w sowieckiej Rosji i ZSRR, także na Majdanku.
Na terenie opuszczonego przez Niemców Konzentrationslager Lublin funkcjonariusze aparatu NKWD zajęli III pole więźniarskie, szczególną uwagę koncentrując na dwóch barakach byłego komanda Fahrbereitschaft (mechaników samochodowych). Były one dodatkowo ogrodzone i stanowiły oddzielną enklawę. Zatrzymanych oficerów Armii Krajowej oraz Batalionów Chłopskich osadzano w tamtejszym baraku nr 1, a podoficerów w baraku nr 2.
W nocy z 15 na 16 sierpnia 1944 r. z tego obozu uciekło czterech oficerów i czterech podoficerów, którzy przecięli druty na zachodnim odcinku ogrodzenia. Ich dalsze losy nie są znane. Po tym wydarzeniu reżim obozowy został znacznie zaostrzony. Podoficerom i oficerom odebrano część przedmiotów osobistych, takich jak noże, scyzoryki czy łyżki; uniemożliwiono kontakty z rodzinami. Mieszkańcom Lublina odwiedzającym były niemiecki obóz koncentracyjny mówiono, że znajdujący się za drutami ludzie to Niemcy, zdrajcy, folksdojcze, osoby kolaborujące z niemieckim okupantem.
Sowiecki obóz filtracyjny NKWD na Majdanku istniał cztery tygodnie - do 23 sierpnia 1944 r. Tego dnia około 250 osób wywieziono nocą do obozu w Riazaniu. Potem przenoszono ich do gułagów w Diagilewie, Susłongierze, Griazowcu, Czerepowcu i Skopinie. W archiwach Muzeum na Majdanku zachowała się imienna lista 84 oficerów oraz wykaz 52 podchorążych i podoficerów więzionych w obozie NKWD na Majdanku.
W listopadzie 1944 r. na terenie b. obozu na Majdanku utworzono muzeum martyrologiczne. (PAP)
kgr/
