2024-05-05 12:44 aktualizacja: 2024-05-05, 19:30
Aktorka Ida Kamińska w filmie "Czarna suknia", fot. PAP/CAF
Aktorka i reżyserka oraz dyrektorka Teatru Żydowskiego Ida Kamińska zostanie uhonorowana gwiazdą w Łódzkiej Alei Gwiazd na ul. Piotrkowskiej. Jej odsłonięcie nastąpi we wtorek. Po uroczystości zaplanowano pokaz filmu "Sklep przy głównej ulicy" z pierwszoplanową rolą Kamińskiej, za którą otrzymała nominację do Oscara.
O kolejnej artystce dołączającej do grona światowych sław kina i sztuki w Alei Gwiazd na najpopularniejszym łódzkim deptaku poinformowało Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, które jest fundatorem gwiazdy Kamińskiej.
Jak podkreśliło towarzystwo, zmarła w 1980 roku aktorka była jedną z najwybitniejszych, obok swej matki Ester Rachel, przedstawicielki teatru jidysz i jedyną Polką nominowaną do Oscara za pierwszoplanową rolę kobiecą.
Ida Kamińska urodziła się 4 września 1899 r. w Odessie, w hotelu teatralnym. Była córką zwanej matką teatru żydowskiego Ester Rachel Kamińskiej oraz aktora i reżysera Abrahama Izaaka Kamińskiego. Na scenie pojawiła się już w wieku sześciu lat w sztuce "Matka" Dawida Pińskiego. Sama za swój debiut teatralny uważała rolę Izaaka w "Ofierze Izaaka" Abrahama Goldfadena. Miała wtedy 16 lat. Już trzy lata wcześniej zadebiutowała w filmie - zagrała Szajndełe w "Mirełe Efros" u boku matki, ojca i siostry Reginy.
W 1918 r. wyszła za mąż za Zygmunta Turkowa, aktora i reżysera. Założyli Warszawski Żydowski Teatr Artystyczny. Wystawiali sztuki żydowskich klasyków: Ettingera, Sforima i Asza, ale też Moliera, Gogola i Hugo. Kamińska występowała w teatrze, także na scenach w Belgii i Francji, reżyserowała, tłumaczyła sztuki. Po rozpadzie Warszawskiego Żydowskiego Teatru Artystycznego i małżeństwa, założyła własny zespół, który od 1937 r. miał siedzibę w warszawskim Teatrze Nowości.
Do Polski wróciła po wojnie, którą spędziła we Lwowie, Kirgistanie i Moskwie. W 1948 r. została dyrektorem Teatru Żydowskiego w Łodzi. W 1955 r. stanęła zaś na czele nowo powstałego Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie.
Jej pierwszym powojennym filmem, który okazał się jej największym sukcesem kinowym była czechosłowacka produkcja "Sklep przy głównej ulicy" z 1965 r. w reżyserii Jana Kadara i Elmara Klosa. Rola Rozalii Lautmannovej przyniosła Kamińskiej wyróżnienie specjalne na festiwalu w Cannes, nominację do Złotego Globu w kategorii najlepsza aktorka w dramacie oraz nominację do Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej. Statuetkę otrzymała wówczas Elizabeth Taylor za rolę "Kto się boi Virginii Woolf?". Kamińska była pierwszą i jak dotąd jedyną polską aktorką nominowaną do Oscara.
Wystąpiła też w "Czarnej sukni" Janusza Majewskiego, a po antysemickiej nagonce zamieszkała w Nowym Jorku. W 1970 r. zagrała w dramacie "Mój anioł stróż" w reżyserii Kadara. Zmarła 21 maja 1980 r. w Nowym Jorku. Została pochowana na cmentarzu Mount Hebron w części, gdzie spoczywa wielu artystów amerykańskiej sceny jidysz.
W swoim życiu zagrała w ponad 120 rolach, wyreżyserowała 65 przedstawień, przetłumaczyła na język jidysz blisko 60 sztuk.
Imię Idy Kamińskiej i jej matki Estery Rachel nosi obecnie Teatr Żydowski w Warszawie.
Uhonorowanie Idy Kamińskiej w Alei Gwiazd to początek obchodów 125 rocznicy urodzin aktorki, zaplanowanych przez Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce do jesieni, a których zwieńczeniem ma być spektakl teatralny.
W ramach odsłonięcia gwiazdy, organizatorzy i fundatorzy we wtorek zaplanowali również pokaz filmu "Sklep przy głównej ulicy", który poprzedzi rozmowa z Arturem Hofmanem, prezesem TSKŻ oraz aktorem i reżyserem, który swoją karierę rozpoczynał w Teatrze Żydowskim.
Łódzka Aleja Gwiazd wzorowana jest na hollywoodzkiej Walk of Fame. Inicjatorem jej powstania w 1996 r. był Jan Machulski, a projektantem gwiazdy Andrzej Pągowski. Pierwsza mosiężna gwiazda, Andrzeja Seweryna, została wmurowana dwa lata później.
Dotąd odsłonięto blisko 100 gwiazd, którymi uhonorowano zasłużonych dla polskiej kinematografii m.in. reżyserów - Krzysztofa Kieślowskiego, Andrzeja Wajdę, Romana Polańskiego, Krzysztofa Zanussiego, Janusza Morgensterna, Stanisława Bareję, Jerzego Antczaka, Wojciecha Jerzego Hasa, Krzysztofa Zanussiego; aktorów i aktorki - Tadeusza Łomnickiego, Krystynę Jandę, Janusza Gajosa, Gustawa Holoubka, Maję Komorowską, Cezarego Pazurę, Jana Machulskiego, Wojciecha Pszoniaka, Zbigniewa Cybulskiego, Stefana Jaracza, Leona Niemczyka; twórców muzyki filmowej - Wojciecha Kilara, Zbigniewa Preisnera, Henryka Kuźniaka oraz operatorów m.in. Pawła Edelmana i Jerzego Lipmana, a także producentów - m.in twórców filmu "Ida", czy autora filmów animowanych Tomasza Bagińskiego.(PAP)
Autor: Bartłomiej Pawlak
nl/
