Ekspert: forma mszy św. przypomina żydowską ucztę paschalną [WYWIAD]

Wielki Czwartek w Kościele katolickim jest dniem, w którym Jezus Chrystus ustanowił sakramenty eucharystii i kapłaństwa.

Forma mszy św. przypomina ucztę paschalną lub kolację szabatową – zwraca uwagę przełożona Wspólnoty Błogosławieństw w Emmaus-Nicopolis w Izraelu. Eliana Kuryło z Biblijnego Instytutu w Tuluzie, która jest korektorem starożytnego języka hebrajskiego.

Opisując przebieg obchodów żydowskiej Paschy, która upamiętnienia wyjście narodu z niewoli w Egipcie, powiedziała, że symbolizuje ona także odkupienie świata przez Mesjasza. Podczas obchodów Paschy każdy z uczestników "wyrusza w drogę wewnętrznego wyzwolenia".

PAP: Jakie znaczenie dla Żydów ma Pascha?

s. Eliana Kuryło: Pascha jest upamiętnieniem wyjścia z Egiptu, wyzwolenia z jarzma niewoli. Symbolizuje także przyszłe odkupienie świata w chwili nadejścia Mesjasza. Podczas obchodów każdy ma czuć się tak jakby Pan wyprowadził go z Egiptu. Jest to wyjście ku wolności od grzechu i do miejsca, w którym można żyć w bezpieczeństwie i pokoju.

PAP: Od czego zależy, kiedy przypadają obchody Paschy?

s. E.K.: Tora kładzie duży nacisk na fakt, że Pascha przypada na wiosnę, kiedy wszystko budzi się do życia. W czasach biblijnych miesiąc, w którym przypadało to święto, nosił nazwę aviv (heb. wiosna). Natomiast podczas pierwszej niewoli babilońskiej, kiedy miesiące otrzymały babilońskie nazwy – miesiąc Paschy nazwano nisan. Mimo to Hebrajczycy podtrzymywali tradycję Tory.

Data Paschy zależy od równonocy wiosennej. Jeśli wypada ona później niż w pierwszej połowie miesiąca nisan (tj. 16. lub później), rok jest automatycznie uznawany za przestępny i dodaje się do niego dodatkowy miesiąc księżycowy (adar II). Ważne jest także aby pokazały się "oficjalne" oznaki wiosny. Jeśli w ziemi Izraela jeszcze nie dojrzał jęczmień i drzewa nie zakwitły jest to również wystarczający powód, aby opóźnić nisan.

W czasach starożytnych Sanhedryn mógł opóźnić święto Paschy jeśli zimowe deszcze spowodowały powodzie uniemożliwiające pielgrzymom odbycie bezpiecznej przeprawy do Jerozolimy.

PAP: Jakie są nakazy i zwyczaje związane z przygotowaniem do święta Paschy?

s. E.K.: Paschę na całym świecie poprzedza wielkie sprzątanie domu, które niekiedy zaczyna się nawet parę tygodni przed samym świętem. Związane jest ono z tradycją pozbycia się chamecu czyli wszelkiej zakwaszonej mąki, która jest symbolem pychy i grzechu oraz niektórych alkoholi (np. piwa). Jest to wyraz chęci pozbycia się grzechu.

PAP: Jak wygląda kolacja sederowa?

s. E.K.: Kolacja sederowa odbywa się w pierwszy wieczór Paschy. Przed świętem często kupuje się nowe ubrania, obcina włosy, przystraja się odpowiednio stół, aby ukazać podniosłość paschalnej kolacji oraz całego święta.

Seder po hebrajsku oznacza porządek lub kolejność. Jest to ważne, ponieważ w paschalną noc jest czytana Hagada paschalna czyli zbiór modlitw, historii, wspominania plag egipskich oraz pytań, które są odczytywane w kolejności, w której są zapisane.

Pierwszym elementem sederu jest błogosławieństwo odmawiane nad winem oraz błogosławieństwo dotyczące rozpoczynającego się święta. Wino należy pić opierając się o łokieć, co jest symbolem ludzi wolnych. Wynika to z faktu, że starożytności niewolnicy musieli usługiwać swoim panom.

Odczytywanie Hagady paschalnej, czyli opowiadania o wyjściu z Egiptu, ma trwać co najmniej pół godziny, aby wzbudzić w słuchających wdzięczność za cuda dokonane prze Boga i otrzymaną wolność. Zawiera ona m.in. pytanie: czym różni się ta noc od innych nocy?

Sama hagada została spisana między II a IV wiekiem i mogła być odzwierciedleniem niektórych dużo wcześniejszych rytuałów, również z czasów drugiej świątyni jerozolimskiej. Jej treść od czasu spisania nie uległa zmianie. Do dziś każda rodzina żydowska odczytuje ją w całości podczas pierwszego wieczoru Paschy.

W czasie Paschy na stole są: pieczone mięso z kością (baranina lub drób) – symbolizujące ofiary składane kiedyś w świątyni jerozolimskiej, jajko ugotowane na twardo – symbol zniszczenia świątyni jerozolimskiej, gorzkie surowe warzywa – symbol cierpienia w Egipcie, mus w kolorze cegły – rodzaj deseru przygotowanego z czerwonego wina, orzechów, jabłek i fig – symbol gliny, z której wyrabiano cegły w Egipcie, a także ucisku niewolników oraz seler lub natka – symbol ubogiego jedzenia, którym żywili się niewolnicy w Egipcie.

Na stole leży także talerz ze słoną wodą, w której maczane są warzywa przed jedzeniem – symbol łez wylanych w niewoli oraz talerz z macą symbolizującą mizerny chleb niewolników, ale także fakt, że w nocy wyjścia z Egiptu nie było czasu aby upiec chleb.

Podczas wieczerzy odmawia się także psalmy oraz błogosławi się potrawy.

PAP: Co symbolizują wypijane podczas wieczerzy cztery kielichy wina?

s. E.K.: Symbolizują one cztery Boże obietnice z Księgi Wyjścia: uwolnienie od jarzma egipskiego, wybawienie z niewoli, wyswobodzenie wyciągniętym ramieniem i bycie dla ludu Bogiem.

PAP: Dlaczego podczas Paschy czeka się na Eliasza?

s. E.K.: Wierzono, że nadejście Mesjasza zostanie zapowiedziane przez proroka Eliasza. Przekonanie to ma korzenie w księdze Malachiasza,

PAP: Które z elementów wieczerzy można odnaleźć w mszy św.?

s. E.K.: Sama forma mszy św. przypomina paschalną ucztę lub kolację szabatową. W Ewangelii świętego Mateusza znajduje się fragment mogący wskazać, że ustanowienie Eucharystii odbyło się w noc paschalną. W wieczerniku Piotr pyta Jezusa kto Go zdradzi. Pan odpowiada mu: "Ten, który ze mną zanurza rękę w misie" (Mt 26, 23). Zanurzenie ręki w misie odpowiada rytuałowi paschy, kiedy jednym z gestów, który należy wykonać jest zanurzenie warzyw w naczyniu zawierającym słoną wodę.

Jednym z symboli wieczerzy paschalnej, który możemy odnaleźć we mszy św. jest związany z macą.

Podczas sederu ukrywa się mały kawałek macy, który jest odnajdywany pod koniec kolacji przez najmłodszych uczestników. Oznacza to, iż nikt nie może od paschalnego stołu odejść głodny i jeśli ktoś wciąż potrzebuje się nasycić może tę macę spożyć. W Eucharystii syci nas sam Bóg, który ma moc ugasić wszystkie nasze głody i niezdrowe pragnienia.

Niektórzy rabini widzą także w tym małym kawałku macy paschalną ofiarę z baranka, która dziś nie może zostać ofiarowana z powodu braku przybytku.

Kiedy, więc słyszymy podczas mszy św. słowa: "Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata" jesteśmy również przywołani myślami do paschalnych ofiar w świątyni Jerozolimskiej i do ofiary Jezusa – baranka bez skazy, któremu na krzyżu podobnie jak paschalnym barankom nie złamano żadnej kości.

PAP: Czy w wieczerzy sederowej mogą uczestniczyć osoby spoza rodziny bądź innej religii?

s. E.K.: Tora wskazuje, że żaden nieobrzezany nie może spożywać Paschy. Oznacza to, że do religijnych rodzin żydowskich mogą być zaproszone kobiety innej wiary, ale nie mężczyźni. Jednak powszechną praktyką Żydów reformowanych jest zapraszanie "cudzoziemców" (nie-żydów) na wieczerzę paschalną, gdyż oni także przypominają im, że niegdyś byli cudzoziemcami w Egipcie. Tak, więc obecność osób innej wiary lub innej narodowości może pomóc jeszcze bardziej wzbudzić poczucie wdzięczności za Bożą dobroć podczas sederowej kolacji.

PAP: Dlaczego obchody Pesach trwają tydzień?

s. E.K.: Przykazanie obchodzenia święta Paschy przez siedem dni znajduje się w Księdze Wyjścia. Powszechnie uważa się, że cud rozstąpienia się morza nastąpił siódmego dnia po opuszczeniu Egiptu. Przejście przez morze i klęska rydwanów faraona symbolizuje koniec niewoli Egipskiej i opuszczenie granic kraju oprawców hebrajskich niewolników.

Podobnie jak pierwszego dnia święta, istnieje przekonanie, że także sednem ostatniego dnia obchodów jest duchowe przebudzenie i wzmocnienie wiary każdej osoby biorącej udział w uroczystościach.

Przejście przez morze jest momentem, kiedy dusza jest w stanie powiedzieć "Widziałeś to wszystko, byś poznał, że Pan jest Bogiem, a poza Nim nie ma innego"(Pwt 4,35). (PAP)

Rozmawiała: Magdalena Gronek (PAP)

Autor: Magdalena Gronek

ep/