2024-10-11 11:24 aktualizacja: 2024-10-11, 15:11
Łańcuch i toga sędziowska, zdjęcie ilustracyjne, fot. PAP/Darek Delmanowicz
Komisja Wenecka wyda w sobotę opinie dotyczące polskiego wymiaru sprawiedliwości: w sprawie projektu ustawy rozdzielającej funkcję ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego oraz w kwestii możliwych sposobów uregulowania statusu tzw. neosędziów.
Komisja Wenecka jest organem doradczym Rady Europy do spraw prawa konstytucyjnego. Na jej sesji plenarnej w Scuola Grande San Giovanni Evangelista oczekiwany jest minister sprawiedliwości Adam Bodnar i wiceminister Dariusz Mazur.
Komisja oceni, czy projekt ustawy rozdzielającej funkcję ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego jest zgodny ze standardami europejskiego prawa, wyda też opinię w sprawie uregulowania statusu neosędziów.
Po raz kolejny w ostatnich ośmiu latach Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo, bo tak brzmi pełna nazwa Komisji Weneckiej (KW) zajmie się polskimi ustawami. Wcześniej kilkakrotnie negatywnie oceniała ustawy dotyczące sądownictwa, w tym Trybunału Konstytucyjnego, przyjmowane za czasów rządów PiS. Na tym tle dochodziło do napięć między komisją ekspertów w dziedzinie prawa konstytucyjnego i międzynarodowego a rządem w Warszawie, który nie uwzględniał jej opinii.
W marcu tego roku na obrady do Wenecji przybył minister Bodnar, który zadeklarował gotowość współpracy z komisją.
Przed oczekiwaną teraz publikacją opinii delegacja Komisji Weneckiej była we wrześniu w Polsce i przeprowadziła serię rozmów.
Na czele delegacji stała wiceprzewodnicząca Komisji Marta Cartabia, była włoska minister sprawiedliwości i była prezes Sądu Konstytucyjnego.
Podczas spotkania z ekspertami KW minister Bodnar mówił odnosząc się do ustawy dotyczącej prokuratury, że jednym z jego celów jest rozdzielenie urzędu ministra i prokuratora generalnego oraz zapewnienie pełnej niezależności, bezstronności i apolityczności prokuratury.
Połączenie obu tych funkcji wprowadził rząd prawicy w 2016 roku, kiedy weszło w życie nowe prawo o prokuraturze. Rok później Komisja Wenecka wskazała na zagrożenia dla bezstronności i niezależności prokuratury w rezultacie wprowadzenia nowych przepisów.
Jedną z pierwszych decyzji obecnego szefa resortu sprawiedliwości był projekt rozdzielenia tych funkcji i to on zwrócił się do Komisji Weneckiej o wydanie opinii na jego temat.
Resort sprawiedliwości, który przygotował projekt nowelizacji ustawy Prawo o prokuraturze, zapewnił, że zawarto w nich "szereg mechanizmów chroniących prokuraturę od ingerencji ze strony władzy wykonawczej i wspierających zapewnienie jej podmiotowości, apolityczności i autonomii".
Projekt zakłada, że prokurator generalny będzie powoływany bezwzględną większością głosów przez Sejm za zgodą Senatu, a kadencja będzie trwała sześć lat, bez możliwości ponownego wyboru. Kandydata na to stanowisko będą mogli zgłosić Rada Prokuratury, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, niektóre organizacje pozarządowe oraz grupy: 35 posłów i 15 senatorów. Funkcje tą będzie mógł objąć prokurator w stanie czynnym z 20-letnim łącznym stażem prokuratorskim lub sędziowskim i 10-letnim okresem pracy prokuratorskiej bezpośrednio przed powołaniem.
Podczas sobotniego posiedzenia wydana zostanie też wspólna opinia Komisji Weneckiej i Dyrekcji Generalnej ds. Praw Człowieka i Praworządności Rady Europy na temat europejskich standardów regulujących status sędziów. O taką opinię również wnioskował minister Adam Bodnar.
Premier Donald Tusk i minister sprawiedliwości przedstawili na początku września założenia projektu dotyczącego statusu sędziów powołanych po 2017 roku. Zgodnie z nim część awansów tzw. neosędziów ma być cofnięta.
Potrzebne są procedury wznowienia postępowań, w których udział neosędziów mógł wpłynąć na orzeczenia, ale system musi być stabilny - podkreślił szef resortu sprawiedliwości.
Premier oświadczył, że rozwiązania zawarte w przygotowywanym projekcie są bardzo ważnym krokiem w przywracaniu praworządności. Zapewniał, że udało się znaleźć "wspólny język ze wszystkimi reprezentantami środowisk prawniczych". Tusk zapowiedział też, że rząd będzie "usprawniał cały system".
"W czasie spotkania zobowiązaliśmy się, że będziemy dalej razem pracowali nad przygotowaniem takiego pełnego projektu, który godzi różne spojrzenia i perspektywy, ale w szczególności rozwiązania dotyczące tego, w jaki sposób uregulować status sędziów, którzy zostali powołani po 2018 roku, czyli tzw. neosędziów" - mówił Adam Bodnar.
W programie piątkowych obrad Komisji jest też inny punkt dotyczący Polski; to omówienie rozwoju sytuacji po wydaniu w trybie pilnym w maju tego roku wspólnej opinii Komisji Weneckiej i Dyrekcji Generalnej ds. Praw Człowieka i Praworządności Rady Europy w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. W opinii znalazła się ocena, że reforma będzie chronić niezależność sądownictwa i jest zgodna ze standardami europejskimi.
Sylwia Wysocka (PAP)
sw/ fit/ mhr/ sma/
