2024-10-30 05:12 aktualizacja: 2024-10-30, 14:33
Muzeum Bohdana i Warwary Chanenków w Kijowie. Fot. PAP/EPA/YOAN VALAT
Muzeum Bohdana i Warwary Chanenko w Kijowie działa mimo tego, że kolekcja została wywieziona z Ukrainy na czas wojny. "Zdecydowaliśmy, że pustka, która panuje w muzeum po ewakuacji obrazów, pozwoli nam na zredefiniowanie przestrzeni" – powiedziała dyrektor placówki Julia Vahanova.
Muzeum Bohdana i Warwary Chanenko znajduje się w centrum Kijowa w parku Tarasa Szewczenki, tuż obok uniwersytetu jego imienia. W październiku zostało uszkodzone przez rosyjską rakietę. Zmusiło to pracowników do ewakuacji zbiorów. Dyrekcja wywiozła dzieła poza Ukrainę, część kolekcji w maju 2023 r. znalazła schronienie na Zamku Królewskim w Warszawie.
Z Muzeum Chanenków wywieziono całą stałą ekspozycję. Obecnie na niektórych ścianach wiszą współczesne rysunki, to wystawa "Arka. Prace Wiktora Hukałjły". Na innych ścianach ramy po obrazach wypełniają plakaty.
Narodowe Muzeum Sztuki im. Bohdana i Warwary Chanenko powstało w 1919 r. Wcześniej był to po prostu dom tego małżeństwa. Bohdan był prawnikiem i przemysłowcem związanym z branżą cukrową. Razem z żoną zbierali dzieła sztuki. Na początku jego kolekcja nie miała jednej przewodniej myśli. Z służbowych podróży Bohdan przywoził to, co mu się podobało. Jednak w pewnym momencie, kiedy kolekcja rozrosła się do bardzo dużych rozmiarów, Chanenkowie przekształcili swój dom. Każdy z pokoi urządzili tak, aby odpowiadał epoce, z której dzieła w nim umieścili.
Po śmierci Bohdana, w 1918 roku, Warwara podpisała akt darowizny, dzięki temu przekazała dom oraz kolekcję ukraińskiemu państwu. Obecnie muzeum gromadzi największe i najcenniejsze zbiory sztuki europejskiej, azjatyckiej oraz starożytnej w Ukrainie.
"W maju zdecydowaliśmy, że pustka, która panuje w muzeum po ewakuacji obrazów, pozwoli nam na zredefiniowanie przestrzeni. Wiedzieliśmy, że Muzeum należy do społeczności ukraińskiej. Zaczęliśmy więc organizować zwiedzanie z przewodnikiem naszych pustych przestrzeni" – mówi Vahanova podczas wizyty studyjnej dziennikarzy zorganizowanej przez Centrum Mieroszewskiego.
Niestety niedługo po śmierci Chanenków, w wyniku przegranej wojny ukraińsko-sowieckiej, Ukraina stała się republiką ZSRR. Vahanowa mówi, że "podczas sowieckich czasów muzeum było polityczne". "Może nie wprost, ale nie była to przestrzeń sztuki krytycznej wobec władczy, a jedynie ładna przestrzeń z wielkimi dziełami, które pokazywano delegacjom zagranicznych polityków" - wyjaśniła.
"Z jednej strony dzięki temu, że przestrzeń jest pusta, staliśmy się naprawdę jej właścicielem i możemy ją urządzić, jak chcemy. Z drugiej strony nie chcemy zapominać o tym co było, bo wymazywanie historii jest bardzo niebezpieczne" - powiedział. "Nasz kraj wymazywał swoją przeszłość podczas czasów sowieckich, dlatego staramy się utrzymać połączenie historią instytucji".
W muzeum odbywają się obecnie oprowadzania kuratorskie, lekcje muzealne, festiwale, warsztaty plastyczne, w 2022 r. wystawiono też operę w pomieszczeniach muzeum.
Przywieziona do Warszawy część kolekcji Narodowego Muzeum Sztuki z Kijowa zawiera cenne i nigdy wcześniej niepokazywane w Polsce dzieła. Jednym z najcenniejszych obrazów goszczących w Zamku jest "Portret Stanisława Augusta w stroju Henryka IV" pędzla Elizabeth Vigée Le Brun. Namalowany w 1797 r. w Petersburgu jest późniejszym z dwóch malarskich portretów króla. Obraz ten zostanie pokazany w Polsce po raz pierwszy. Wśród przywiezionych eksponatów znalazło się także "Architektoniczne capriccio z ruinami świątyni" Bernarda Bellotta. W sprowadzonej kolekcji znajduje się też "Widok z wodospadem", obraz Jeana-Baptiste’a Pillementa, artysty pracującego dla Stanisława Augusta przy modernizacji wnętrz Zamku Królewskiego.
Wśród przywiezionych dzieł znalazły się także obrazy renesansowych i barokowych mistrzów włoskich m.in. Jacopa del Sellaio, Giovanniego Francesca Barbieriego znanego jako Guercino, Michelangela Pace zw. Michelangelo del Campidoglio. Ozdobę tej części kolekcji stanowi weduta Francesca Tironiego, malarza tworzącego w Wenecji.
Spośród dzieł malarzy flamandzkich i niderlandzkich wyróżniają się prace: Jacoba Jordaensa "Kupid i śpiące nimfy", szkic olejny Petera Paula Rubensa "Bóg rzeki Skaldy, Kybele i bogini Antwerpii", "Pejzaż zimowy" Gijsbrechta Leytensa i "Gabinet sztuki" pędzla Fransa Franckena II.
Malarstwo hiszpańskie reprezentują dwa obrazy. Pierwszy to "Portret infantki Małgorzaty Teresy", kopia według Velázqueza wykonana w studio Juana Bautisty Martineza del Mazo, zięcia artysty. W zbiorze mamy też "Martwą naturę z serwisem do czekolady" z 1640 r., jeden z kilkunastu zachowanych na świecie obrazów autorstwa przedwcześnie zmarłego Juana de Zurbarána.
Prezentację arcydzieł z Muzeum Chanenków uzupełniają m.in. renesansowe włoskie cassone, czyli skrzynie posagowe, wenecka lektyka oraz francuskie gerydony.(PAP)
Z Kijowa Olga Łozińska
oloz/ aszw/kgr
