Najstarszy zapis zaćmienia Słońca może pomóc w badaniu historii Egiptu
Naukowcy twierdzą, że biblijny tekst z Księgi Jozuego przedstawia najwcześniejsze opisane zaćmienie Słońca. Na tej podstawie ustalili dokładniejsze daty panowania faraona Ramzesa II, zwanego Wielkim.
Autorzy nowej pracy opublikowanej w piśmie „Astronomy & Geophysics” zajęli się interpretacją tekstu ze Starego Testamentu, który od wieków stanowił zagadkę badaczy Biblii. Opisuje on modlitwę Jozuego po tym, jak poprowadził Izraelitów do Kanaanu - regionu, na którym obecnie znajduje się Izrael i Palestyna.
„Stań, słońce nad Gibeonem! I ty, księżycu, nad doliną Ajjalonu! I zatrzymało się słońce, i stanął księżyc, aż pomścił się lud nad wrogami swymi” - według księgi modlił się Jozue.
„Jeśli te słowa opisują rzeczywistą obserwację, oznacza to, że miało miejsce ważne wydarzenie astronomiczne. Powstaje pytanie, co dokładnie oznacza ten tekst” - mówi współautor publikacji prof. Sir Colin Humphreys z University of Cambridge.
Badacz wyjaśnia, że nowoczesne tłumaczenia, które opierają się na wersji Króla Jakuba z 1611 r. zwykle interpretują ten tekst tak, że Słońce dosłownie się zatrzymało. Znaczenie może jednak być inne.
„Cofając się do oryginalnego tekstu hebrajskiego ustaliliśmy, że alternatywne znaczenie mogło być takie, iż Słońce oraz Księżyc przestały robić to, co zwykle robią, czyli przestały świecić. W tym kontekście hebrajskie słowa odnosiłyby się do zaćmienia Słońca, kiedy Księżyc przechodzi między Ziemią i Słońcem i wydaje się, że Słońce przestaje świecić” - opowiada prof. Humprey. „Interpretację tę wspiera fakt, że hebrajskie słowo +stoi nieruchomo+ ma ten sam rdzeń, co babilońskie słowo opisujące zaćmienia” - tłumaczy naukowiec.
Tymczasem o obecności Izraelitów w Kanaanie w latach 1500-1050 p.n.e. niezależnie od Biblii mówi także egipski tekst, jaki widnieje na Steli Merneptaha. To pokryty reliefem granitowy blok pochodzący z 5. roku panowania egipskiego króla Merneptaha, przechowywany w Muzeum w Kairze. Zamieszczony na steli tekst opisuje kampanię faraona w Kanaanie i pokonanie Izraelitów.
Inne grupy badaczy już wcześniej próbowały na podstawie tych dwóch tekstów odkryć datę domniemanego zaćmienia. Jak tłumaczą autorzy nowej pracy, nie udawało im się to, ponieważ wcześniej naukowcy szukali całkowitego zaćmienia, w którym tarcza słoneczna jest całkowicie zakryta przez Księżyc.
Opisane zjawisko mogło być jednak nieco inne. Księżyc mógł przechodzić na tle Słońca, ale być oddalony od Ziemi na tyle, że nie zasłaniał jego tarczy całkowicie, co prowadziło do powstania zaćmienia obrączkowego z charakterystyczną świetlistą obręczą wokół ciemnego Księżyca. Tymczasem to samo starożytne słowo opisywało oba typy zaćmień.
Badania wymagały też złożonych obliczeń. Skomplikowany system opracowany przez zespół z Cambridge pokazał, że jedyne zaćmienie obrączkowe widziane z Kanaanu w latach 1500-1050 p.n.e. miało miejsce po południu, 30 października 1207 r. p.n.e.
Wyniki te, jeśli zostaną potwierdzone, będą miały niemałe znaczenie dla historyków. Pozwolą bowiem na ustalenie - z dokładnością co do jednego roku - dat panowania faraona Ramzesa Wielkiego i jego syna Merneptaha.
„Zaćmienia Słońca są często wykorzystywane jako ustalone punkty do określania dat wydarzeń starożytnego świata. Na podstawie naszych obliczeń, rządy Merneptaha zaczęły się w 1210 lub 1209 r. p.n.e. Ponieważ z egipskich tekstów wiadomo jest, jak długo on oraz jego ojciec sprawowali rządy, oznaczałoby to, że Ramzes Wielki panował od 1276 do 1210 r. p.n.e. z dokładnością plus lub minus jeden rok. To najdokładniejsze dotąd daty” - wyjaśnia prof. Humpreys.
Nowe dane mogą dostarczyć więcej dodatkowych informacji. „Dokładne daty odnoszące się do faraonów budziły wśród egiptologów niepewności, ale jeśli te nowe obliczenia zostaną zaakceptowane, mogłoby pozwolić na doprecyzowanie dat różnych rządów” - mówi badacz. (PAP)
mat/ ekr/
