Niesamowite zdjęcia Warszawy lat 90.

Zdjęcia profesjonalne i amatorskie, fotografia reporterska i artystyczna tworzą fascynujący portret Warszawy lat 90. A był to czas zmian, przełomów i kontrastów. Na fotografiach ich autorzy utrwalili obrazy i obszary miasta dziś już nieistniejące, niekiedy zapomniane, jak np. Jarmark Europa, Cricoland, ale też nowe zjawiska: pierwszy McDonald, szklane wysokościowce, afisze wolnych wyborów i reklamy, handel z łóżek polowych, „szczęki” i jugokioski, biedę i strajki.

Wystawa „Błysk, mat, kolor” w Muzeum Warszawy sięga do archiwów profesjonalnych fotografów, fotoreporterek, artystów, ale i do prywatnych rodzinnych albumów. „Przed wystawą ogłosiliśmy zbiórkę fotografii amatorskiej, bo wiele osób niezwiązanych zawodowo z fotografią robiło wtedy zdjęcia, korzystając z łatwego dostępu do foto-labów, pamiętamy reklamy 'Odbitki w godzinę', 'Kodak to kolor'. Odpowiedziało wtedy na nasz apel 40 osób” – przypomina kuratorka.

„Był to czas zmian w samej fotografii. Z jednej strony zmienia się prawo – nie ma już cenzury politycznej, ale pojawia się inna cenzura – cenzura rynku” – mówi Puchała-Rojek. "Fotografia analogowa była wtedy powszechnym sposobem zapisu rzeczywistości. A rzeczywistość zmieniała się i zaskakiwała”.

W sześciu salach rozmieszczono ponad 1000 obiektów – zdjęć, filmów, pocztówek. „Gdy tylko było to możliwe, prezentowane są oryginalne materiały: charakterystyczne, niewielkie odbitki, stykówki i projekcje slajdów. Dzięki temu materialność fotografii także stała się ważnym tematem wystawy” – zaznacza Puchała-Rojek.

Poszczególne części ekspozycji zostały nazwane hasłami pochodzącymi ze słownika charakterystycznego dla fotografii, które odnoszą się jednocześnie do opisu rzeczywistości lat 90.: kolor, kontrast, narracja czy typologie.

Wybór twórców i prac był niełatwym zadaniem – zaznacza kuratorka wystawy. Obok już wcześniej uznanych fotografów i fotografek, takich jak Edward Hartwig, Tadeusz Rolke, Chris Niedenthal, Anna Beata Bohdziewicz, (jej słynny Foto-dziennik jest sam w sobie wielką, poruszającą opowieścią o Warszawie), Anna Musiałówna prezentowane są prace młodych, wkraczających w latach 90. na rynek wolnych mediów. Są to m.in.: Maria Zbąska, Piotr Wójcik, Krzysztof Miller; artystów - Zofia Kulik, Paweł Althamer, Teresa Gierzyńska; fotografów prasowych - Kacper M. Krajewski, Anna Biała, Adam Marzec; filmowców i dokumentalistów-Marcel Łoziński, Krzysztof Kieślowski, Barbara Sass.

Część wystawy poświęcona została właśnie fotografii niezawodowej – amatorskiej rodzinnej, pamiątkowej. „Zdjęcia te przedstawiające Warszawę lat 90. zostały włączone w opowieść o pamięci współtworzonej przez fotografię, pokazując tematy niewidoczne z perspektywy fotoreportażu czy sztuki”. – charakteryzuje Puchała -Rojek.

Wystawę uzupełnia książka „Błysk, mat, kolor. Fotografia i Warszawa lat 90.” pod redakcją Karoliny Puchały-Rojek. Zawiera ona 250 fotografii kilkunastu autorów, z których wiele publikowanych jest po raz pierwszy.

Zdjęciom towarzyszą fragmenty rozmów przeprowadzone przez Julię Staniszewską ze specjalistami i specjalistkami zajmującymi się fotografią w latach 90. m.in. właścicielem słynnego labu „Relax”, a także teksty autorstwa Karoliny Puchały-Rojek, Adama Mazura i Witolda Kanickiego oraz subiektywny przegląd wydarzeń lat 90. Błażeja Brzostka. „Warszawa i fotografia opowiadają tu o sobie nawzajem” – zauważa jeszcze raz Karolina Puchala-Rojek.

Podczas trwania wystawy premierę będzie miał 10-odcinkowy podcast przygotowany dla Muzeum Warszawy przez reportera i podcastera Kamila Bałuka. Temat każdego odcinka inspirowany jest konkretnymi zdjęciami prezentowanymi na wystawie. Bałuk rozmawia m.in. o kampaniach społecznych i fotografii społecznej w tamtym czasie, narodzinach polskiej giełdy, o tym, czym dla młodych anarchistów była transformacja. Wśród gości: Tomek Sikora, Anna Musiałówna, Tomasz Prusek i Maria Zmarz-Koczanowicz. Karolina Puchała-Rojek i Julia Staniszewska opowiedzą też szerzej o koncepcji wystawy i drodze do jej powstania.

W każdą niedzielę będzie można zwiedzić wystawę z przewodnikiem. Oprócz oprowadzań kuratorskich i przygotowanych przez edukatorów odbędą się wyjątkowe oprowadzania z gośćmi, m.in. Olgą Drendą, Magdą Szcześniak, Marcinem Wichą, Moniką Borys czy Jackiem Paśnikiem.

W czwartki odbywać się będą debaty, w programie także spacery architektoniczne i fotograficzne oraz warsztaty.

Wystawie towarzyszyć będzie także program filmowy w Kinie Syrena. Pięciu pokazom filmowym będą towarzyszyć spotkania z twórczyniami i twórcami filmów prowadzone przez Dorotę Chrobak, Kaję Klimek i Olgę Drendę. Zaproszeni goście: Maciej Drygas (reżyser filmu „Usłyszcie mój krzyk”), Maria Pakulnis (aktorka w filmie Barbary Sass „Pajęczarki”), Marcel Łoziński (reżyser filmu „89 mm od Europy”), Maria Zmarz-Koczanowicz (reżyserka filmów „Nie wierzę politykom”, „Moja Warszawa”).

Kolekcja fotografii jest jedną z największych w Muzeum Warszawy, liczy około 300 tys. obiektów: historycznych i współczesnych negatywów i odbitek fotograficznych na różnych podłożach, a także wspaniałą kolekcję albumów fotograficznych. Dzięki licznym darom i zakupom kolekcja regularnie powiększa się o nowe nabytki. Ostatnio do zbiorów zostały włączone prace współczesnych fotografów opowiadających o Warszawie: cykle Antoniny Gugały, Rafała Milacha, Jędrzeja Sokołowskiego i Joanny Szpak-Ostachowskiej.

„Funkcjonujące w Muzeum Warszawy Centrum Fotografii jest obecnie intensywnie rozwijane – mówi koordynatorka Centrum Fotografii i kuratorka wystawy, Karolina Puchała-Rojek. "Pracujemy nad programem, który będzie odpowiadał na potrzeby naszej publiczności: opracowujemy kolejną wystawę i program dla młodzieży, szykujemy wydarzenia angażujące współczesnych twórców. Przede wszystkim sukcesywnie udostępniamy zbiory na portalu Kolekcje Muzeum Warszawy”.

Ekspozycja dostępna będzie dla publiczności do 19 lutego 2023 r. w Muzeum Warszawy na Rynku Starego Miasta 42. (PAP)

Autorka: Anna Bernat

js/