Jak w Europie wspierane są media publiczne? Finansowanie publiczne dominującym modelem. Największa pomoc w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Francji

Do 2021 r. media publiczne były finansowane z podatku audiowizualnego, który wyniósł w minionym roku 138 euro we Francji (i 88 euro w terytoriach zamorskich) i opłacany był przez około 23 mln gospodarstw domowych. Jego zniesienie, w maju 2022 r. obiecał prezydent Francji Emmanuell Macron. Ani podatek audiowizualny, ani obecna dotacja publiczna w tym roku nie wzbudziły kontrowersji społecznych z uwagi na długą tradycję publicznego finansowania mediów we Francji.

Wielka Brytania

W Wielkiej Brytanii, publiczne kanały BBC opierają się na finansowaniu publicznym (abonament), a częściowo na działalności komercyjnej, jak np. sprzedaż programów za granicę. Ze sprawozdania BBC za rok finansowy 2021-2022 wynika, że wsparcie budżetowe to 71,3 proc. przychodów (ok. 3,8 mld funtów, czyli ok. 4,42 mld euro).

Pozostała część z ogólnej sumy (5,33 mld funtów, czyli ok. 6,2 mld euro) to działalność komercyjna. Całość przychodów BBC, stanowi ok. 0,24 proc. brytyjskiego PKB, które w 2021 wynosiło ok. 2,2 bln funtów.

Niemcy

Nadawcy publiczni w Niemczech, czyli ARD, ZDF i Deutschlandradio, są ustawowo zobowiązani do realizacji misji publicznej, a ich działalność finansowana także ze wsparcia publicznego w postaci abonamentu. W 2021 roku nadawcy publiczni otrzymali łącznie 8,42 mld euro. Około 5,89 mld euro trafiło do nadawców ARD, a 2,12 mld euro do ZDF. Deutschlandradio otrzymało 243,1 mln euro, landowe instytucje medialne dostały 159 mln euro.

Każde gospodarstwo domowe musi płacić abonament, niezależnie od tego, czy posiada odbiornik telewizyjny lub radiowy. W 2021 r. Federalny Trybunał Konstytucyjny nakazał podwyższenie opłaty nadawczej z 17,50 euro do 18,36 euro miesięcznie.

Z kolei kanały Deutsche Welle w przeciwieństwie do ARD, Deutschlandradio i ZDF, nie są finansowane z opłat abonamentowych, lecz z wpływów z podatków federalnych. DW odpowiedzialne jest m.in. za wychodzenie z przekazem informacyjnym poza granice Niemiec.

Odpowiedzialny za DW jest federalny komisarz ds. kultury i mediów. W raporcie za rok finansowy 2021 DW został wsparty dotacją budżetową w kwocie ponad 445 milionów euro. Całość finasowania mediów publicznych, zarówno poprzez dotacje budżetowe i abonament to 0,28 proc. PKP.

W opisanych powyżej trzech krajach - Francji, Wielkiej Brytanii i Niemczech - wsparcie mediów ze środków publicznych jest największe w Europie. Finansowanie publiczne to także dominujący model w innych państwach Starego Kontynentu.

Belgia

I tak, w Belgii od 2001 roku nie ma abonamentu radiowo-telewizyjnego, a media publiczne są finansowane bezpośrednio z budżetów wspólnot wchodzących w skład federacji. Francuska Wspólnota Belgii obejmująca Walonię i Brukselę przyznaje co roku francuskojęzycznemu nadawcy radiowo-telewizyjnemu RTBF "sprawiedliwą, konieczną i wystarczającą rekompensatę na pokrycie części kosztów netto".

Kwota dotacji w 2021 roku na RTBF wyniosła 305,6 mln euro, czyli prawie 75 proc. budżetu tej spółki. Przychody z działań reklamowo-komercyjnych są z góry ograniczone do 25 proc. budżetu. Analogiczna dotacje przyznaje rząd Flandrii niderlandzkojęzycznemu nadawcy VRT.

Hiszpania

W Hiszpanii władze wypłacają operatorowi publicznej telewizji TVE i radia publicznego RNE środki z budżetu państwa, które co roku przekraczają poziom 600 mln euro. Dodatkowym źródłem wpływów są opłaty pobierane od operatorów telewizji kablowych. Szacuje się, że średnio państwo od każdego obywatela pobiera z tego tytułu rocznie 25 euro (117 złotych). Z budżetu państwa hiszpańskiego co roku wypłacane są też środki dla 13 regionalnych telewizji publicznych i dotacja ta w 2022 r. wyniosła 1,17 mld euro (5,5 mld złotych).

Portugalia

W Portugalii telewizja publiczna RTP otrzymuje środki zarówno z budżetu państwa, jak też z abonamentu, który obywatele uiszczają w ramach opłat za energię elektryczną. O ile w ciągu ostatnich pięciu lat średnio z budżetu państwa dla RTP wypłacano od kilku do kilkunastu milionów euro, to średnio z taksy audiowizualnej telewizja publiczna otrzymuje rocznie 180 mln euro (840 mln złotych). Trzecim źródłem środków finansowych pobieranych dla RTP przez państwo jest opłata na poziomie 2-4 euro od użytkownika telewizji kablowej nakładana na jej operatora.

Włochy

Publiczne włoskie radio i telewizja RAI także opierają na finansowaniu publicznym (abonament). W ten sposób telewizja jest finansowana w 73 procentach, a radio w nieco większym stopniu, a reszta wpływów to reklamy, których czas antenowy wyznaczają limity. W 2021 r. kierownictwo RAI poinformowało, że ponad 1,7 mld euro wspracia nie wystarcza na utrzymanie firmy i produkcję programów, a deficyt przekroczył 528 mln euro (2,5 mld złotych).

Węgry

Na Węgrzech nie ma abonamentu radiowo-telewizyjnego. Publiczne radio i telewizja, czyli Duna Media, dotowane są przede wszystkim z budżetu państwa oraz z reklam. W skład Duna Media wchodzą m.in. takie kanały jak informacyjny M1, M2 dla dzieci i młodzieży, sportowy M4, Duna, Duna World oraz stacje radiowe Kossuth Radio, Petofi Radio czy Radio Bartok. Kwoty przeznaczane na media publiczne każdego roku sukcesywnie wzrastały i w projekcie na 2023 r. jest to już 127,5 mld forintów (ok. 1,46 mld złotych).

Czechy

Czeska telewizja publiczna (CT) zaplanowała w tym roku wsparcie z budżetu w wysokości 5,7 mld koron (1,1 mld złotych). Finansowanie publiczne opiera się na abonamencie.

Słowacja

Na Słowacji źródłem finansowania telewizji publicznej są opłaty abonamentowe. Do wnoszenia opłaty zobowiązane są także przedsiębiorstwa, a wysokość uzależniona jest od liczby pracowników.

Ponieważ parlament zwolnił w 2022 r. z tego obowiązku rodziny o niskich dochodach kierownictwo mediów publicznych Radio i Telewizja Słowacji (RTVS) w listopadzie stwierdziło, że w budżecie na 2023 r. będzie brakować 21,3 mln euro (100 mln złotych). Finansowanie luki w budżecie możliwe jest poprzez dotacje dla nadawców bezpośrednio z budżetu państwa.

Szwecja

Szwedzkie media publiczne, telewizja SVT oraz radio SR finansowane są wyłącznie z opłat pobieranych od dochodów podatników w rocznym rozliczeniu PIT, naliczanych automatycznie przez urząd skarbowy.

Opłatę 1327 koron (570 złotych) na rok płaci każdy obywatel powyżej 18 roku życia oraz posiadający dochód podlegający opodatkowaniu. Media publiczne na swoją działalność otrzymują rocznie 8,56 mld koron (3,7 mld złotych), z czego 5,04 mld trafia do telewizji (2,2 mld złotych).

Telewizja publiczna SVT to cztery kanały: SVT1, SVT2, SVT Barn (dziecięcy) oraz Kunskapskanalen (naukowy). Radio to ogólnokrajowe kanały: P1, P2, P3 oraz P4 (złożony z 25 lokalnych). Właścicielem spółek publicznej telewizji SVT oraz radia SR jest organ, w którego władzach zasiadają osoby wskazane przez partie zasiadające w parlamencie.

Jak na tym tle przedstawia się finansowanie TVP i Polskiego Radia? Według danych uzyskanych przez PAP Polska plasuje się poniżej przykładów Wielkiej Brytanii Niemiec, czy Francji, a nawet poniżej średniej publicznego finansowania wśród nadawców zrzeszonych w Europejskiej Unii Nadawców (EBU). Wydatki publiczne na media w Polsce to ok. 800 mln euro, w tym TVP – 737 mln euro, a Polskie Radio 77 mln euro. To stanowi 0,14 proc. PKB. Średnia dla EBU to 0,16 proc. PKB.

Wyliczenia te potwierdza KRRiT. Według „informacji na temat systemu finansowania mediów publicznych w krajach europejskich”, przesłanej PAP przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, "w 2020 r. najlepiej dofinansowanymi były media publiczne tzw. +wielkiej piątki+ do których należą Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy i Hiszpania".

KRRiT przywołując dane z raportu Media Intelligence Service EBU (Europejska Unia Nadawców) pt. "Funding of Public Service Media",wskazuje, że "w Niemczech media publiczne otrzymały 9,47 mld euro, natomiast w Wielkiej Brytanii finansowanie to wyniosło 6,85 mld euro". "W 2020 roku średnie finansowanie mediów publicznych stanowiło 0,16 proc. PKB krajów będących członkami EBU" - czytamy w tej informacji.

Ten sam raport, opierający się na danych z 2020 roku mówi, że media publiczne skupione w EBU finansowane są w ponad 79 procentach przez pomoc publiczną, a tylko nieco ponad 17 procent to wpływy z działalności komercyjnej.