Niezwykłe artefakty sprzed kilku tysięcy lat na wystawie archeologicznej w Muzeum w Jarosławiu

Wystawa zostanie otwarta 16 czerwca z okazji Europejskich Dni Archeologii. Będzie ona zapowiedzią większej, stałej ekspozycji „Na pograniczu... Najstarsze ziemi jarosławskiej", która zostanie otwarta w czerwcu 2024 roku.

Jak zapewniają muzealnicy, wystawa ta zabierze zwiedzających w niezwykłą podróż w czasie najstarszych dziejów ziemi jarosławskiej, aż do okresu średniowiecza.

Dr Elżbieta Sieradzka-Burghardt z jarosławskiego muzeum w rozmowie z PAP zwróciła uwagę, że jeszcze kilkanaście lat temu okolice Jarosławia uważane były raczej za peryferie wielkich centrów osadnictwa w wielu okresach pradziejów. Wszystko zmieniło się w latach 2005-2014 dzięki ratowniczym badaniom wykopaliskowym poprzedzającym budowę na tych terenach autostrady A4.

„Ta największa jak dotąd akcja prac archeologicznych w województwie podkarpackim zaowocowała wieloma zaskakującymi odkryciami. Archeolodzy natrafili na użytkowane przez setki lat centra obrzędowe, bogate cmentarzyska oraz duże i stabilne osiedla, które wskazują, że tereny ziemi jarosławskiej były niezwykle ważne i atrakcyjne dla wielu społeczności w pradziejach i wczesnym średniowieczu” – podkreśliła muzealniczka.

Dodała jednocześnie, że wielkie odkrycia archeologiczne nie ograniczają się jednak tylko do badań autostradowych.

Kierownik Działu Zbiorów i Badań jarosławskiego muzeum, dr Marcin Burghardt, przypomniał, że przed kilkoma laty naukowy świat zelektryzowały sensacyjne wyniki prac na grodzisku, czyli obronnym osiedlu otoczonym wałami, w Chotyńcu w powiecie jarosławskim. Badania przeprowadzone przez archeologów z Uniwersytetu Rzeszowskiego potwierdziły, że grodzisko nie zostało wzniesione, jak wcześniej sądzono, w średniowieczu, ale w VII wieku przed naszą erą.

„Grodzisko w Chotyńcu oraz okoliczne mniejsze osiedla, które nie miały charakteru obronnego, zamieszkiwała przybyła ze wschodu ludność związana z koczowniczym ludem Scytów, wspominanych m.in. w Biblii oraz dziełach historyków ze starożytnej Grecji” – zaznaczył dr Marcin Burgardt, który jest członkiem zespołu badawczego badającego grodzisko w Chotyńcu.

Jednym z najbardziej spektakularnych znalezisk z Chotyńca jest kompletna grecka amfora na wino, wyprodukowana prawdopodobnie w ośrodku Klazomenai nad Morzem Egejskim. „Grecka litera D wyryta na naczyniu, będąca zapewne pierwszą literą imienia wytwórcy amfory, to najstarszy napis odkryty na ziemiach polskich" – wskazał dr Burghardt.

Zdaniem muzealników niezwykłe odkrycia archeologiczne na ziemi jarosławskiej są związane z jej specyficznym położeniem w obrębie Bramy Przemyskiej oraz doliny Sanu. Tereny te były bowiem w przeszłości wykorzystywane jako naturalne szlaki komunikacyjne, prowadzące na osi wschód-zachód i północ-południe.

„W rezultacie obszar ten nieustannie balansuje pomiędzy wschodem i zachodem albo północą i południem. Stąd nasz pomysł na tytuł wystawy: +Na pograniczu... Najstarsze dzieje ziemi jarosławskiej+” – wyjaśnili muzealnicy. Zdaniem dr. Burghardta taka lokalizacja, sądząc po niezwykłych znaleziskach archeologicznych, zazwyczaj wychodziła ziemi jarosławskiej zdecydowanie na dobre.

Chociaż otwarcie stałej wystawy planowane jest dopiero na czerwiec 2024 roku, to jej pierwszą zapowiedź będzie można zobaczyć już 16 czerwca. Wtedy właśnie, z okazji obchodzonych 16-18 czerwca Europejskich Dni Archeologii, w Muzeum w Jarosławiu Kamienicy Orsettich odbędzie się prezentacja koncepcji przygotowywanej stałej ekspozycji. Dr Sieradzka-Burghardt zaznaczyła, że na obecnej wystawie, prezentowanej do 30 czerwca br., znajdą się również zabytki, które dotąd nigdy nie były prezentowane publicznie. Wśród nich m.in.: znaleziska z cmentarzyska sprzed 5,5 tys. lat znalezione w miejscowości Święte.

„Jest to najdalej na południowy wschód wysunięte miejsce obrzędowe z monumentalnymi grobowcami z IV tysiąclecia p.n.e. tzw. kultury pucharów lejkowatych" – wyjaśniła muzealniczka. Pokazane zostaną także artefakty z trzech cmentarzysk tzw. kultury ceramiki sznurowej z tej samej miejscowości, sprzed 4,5 tys. lat, w tym unikatowe naczynie z ostrym dnem. Jak dodała dr Sieradzka-Burghardt, jest to jedyne w Polsce naczynie łączone z tzw. kulturą grobów jamowych - koczowników i pasterzy ze stepów nad Morzem Czarnym i Kaspijskim, którym przypisuje się rozpowszechnienie w Europie języków indoeuropejskich.

Będzie można zobaczyć także zabytki będące świadectwem pobytu na ziemi jarosławskiej różnych plemion germańskich, takich jak Bastarnowie i Wandalowie oraz znaleziska z najstarszych etapów zasiedlania ziemi jarosławskiej przez Słowian, datowane na okres od V-VI do IX-X w. naszej ery.

Wszystkie te zabytki będą również eksponowane w przyszłym roku na wystawie stałej „Na pograniczu... najstarsze dzieje ziemi jarosławskiej”.

Otwarciu wystawy w czerwcu br. towarzyszyć będą wykłady i warsztaty dla dzieci, odbywające się z okazji Europejskich Dni Archeologii.

Projekt stałej ekspozycji otrzymał ponad 200 tys. zł dofinansowania z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Wspieranie Działań Muzealnych". Całkowity koszt realizacji zadania to ponad 250 tys. zł.

Dyrektor jarosławskiego muzeum Konrad Sawiński przekazał, że otrzymane fundusze zostaną przeznaczone m.in. na zakup najnowocześniejszego sprzętu wystawienniczego, konserwację muzealiów przeznaczonych do eksponowania na wystawie, a także wykonanie replik znalezisk archeologicznych do celów wystawienniczych i edukacyjnych.

Wystawie towarzyszyć będzie katalog, który będzie mógł służyć także jako kompaktowy przewodnik po najstarszych dziejach Jarosławia i okolic.

Koordynowaniem Europejskich Dni Archeologii w Polsce zajmuje się Narodowy Instytut Dziedzictwa. Honorowy patronat nad wydarzeniami objął sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalny Konserwator Zabytków, dr Jarosław Selin. (PAP)

Autorka: Agnieszka Pipała

kgr/