2023-11-25 08:30 aktualizacja: 2023-11-26, 10:48
ORP Błyskawica w przy nabrzeżu w Basenie Prezydenta w Porcie w Gdyni. Fot. pap/Andrzej Jackowski
ORP “Błyskawica” jest jedynym zachowanym, alianckim okrętem bojowym, który uczestniczył w działaniach przez całą II wojnę światową, najstarszym zachowanym niszczycielem i jedynym okrętem odznaczonym Virtuti Militari. Dzisiaj mija 86. rocznica podniesienia polskiej bandery na tej jednostce.
ORP Błyskawica jest najcenniejszą pamiątką dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. To świetnie zachowany, udostępniony do zwiedzania eksponat Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Wciąż nosi biało-czerwoną banderę, ma dowódcę, marynarską załogę i jest w składzie 3. Flotylli Okrętów Marynarki Wojennej RP. Tutaj odbywają się reprezentacyjne uroczystości państwowe np. promocje oficerów Marynarki Wojennej.
Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu niepodległości Rzeczpospolita odzyskała dostęp do 72 km wybrzeża Morza Bałtyckiego, jednak bez żadnego portu pełnomorskiego. 23 września 1922 r. rząd premiera Juliana Nowaka przyjął ustawę o budowie portu morskiego w miejscu osady rybackiej Gdynia. Wraz z nim powstawał port Marynarki Wojennej.
Brakowało jednak nowoczesnych okrętów, a Polska nie miała stoczni mogących je budować. Budowę pierwszego polskiego niszczyciela zlecono francuskiej stoczni Chantiers Navals Français w Blainville. Polskie dowództwo zdecydowało się na zamówienie dwóch niszczycieli. 10 lipca 1928 r. został zwodowany pierwszy, ORP "Wicher", a 16 kwietnia 1929 r. odbyło się wodowanie "Burzy".
W 1931 r. przyjęto program rozszerzenia floty przewidujący budowę dwóch niszczycieli, pięciu okrętów podwodnych oraz czterech trałowców. Po dwóch nieudanych przetargach, w trzecim wybrano brytyjską ofertę. “Błyskawica” powstała w stoczni J. Samuel White & Co Ltd w Cowes na wyspie Wight.
25 listopada 1937 r. ORP "Błyskawica" rozpoczął służbę w Marynarce Wojennej. Pierwszym dowódcą jednostki był kmdr por. Tadeusz Podjazd-Morgenstern.
"ORP 'Błyskawica' był nowoczesnym, szybkim i dobrze uzbrojonym okrętem. To najstarszy zachowany niszczyciel na świecie ze wspaniałą historią bojową. To także jedyny polski okręt odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari za męstwo w czasie II wojny światowej. Do dziś pozostaje w służbie z etatową załogą" - wyjaśnił kmdr por. Paweł Ogórek obecny dowódca “Błyskawicy”
30 sierpnia 1939 r. w ramach planu ewakuacyjnego „Peking” (Pekin) niszczyciele ORP "Błyskawica", "Burza" i "Grom" ewakuowano do Wielkiej Brytanii.
"W czasie wojny 'Błyskawica' brał udział w największych operacjach morskich na Atlantyku, Morzu Północnym i Śródziemnym. Począwszy od obrony Narwiku, przez ewakuację oddziałów alianckich z Dunkierki, udział w lądowaniu wojsk amerykańskich w Afryce Północnej, po największą operację desantową w Normandii. Po wojnie okręt brał udział w zatopieniu pozostałych niemieckich U-bootów przez Brytyjczyków. Od pierwszego do ostatniego dnia wojny był w aktywnej służbie" - podkreślił por. Ogórek.
W nocy z 4 na 5 maja 1942 r. “Błyskawica” zaangażowała się w obronę miasta Cowes w którym została zbudowana. Artylerzyści bronili go przed samolotami Luftwaffe, marynarze pomagali cywilnym mieszkańcom w ewakuacji i gasili pożary. Za swoją odwagę został odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari mat Zdzisław Dutkiewicz obsługujący karabiny maszynowe i działka przeciwlotnicze, zaś imieniem dowódcy okrętu kmdr por. Wojciecha Franckiego, w maju 2004 r. nazwano plac w centrum Cowes.
Wojenny bilans "Błyskawicy" jest imponujący. Jednostka pokonała ponad 138 tys. mil morskich, uczestniczyła w 108 bojowych patrolach i 85 konwojach; brała udział w licznych akcjach bojowych. W nocy z 8 na 9 czerwca 1944 r. walczyła w bitwie koło wyspy Ouessant (ang. Ushant) u wybrzeży Francji, w której pokonano zespół niemieckich niszczycieli, posyłając na dno dwa z nich. Artylerzyści zestrzelili cztery samoloty Luftwaffe. W trakcie walk poległo pięciu marynarzy "Błyskawicy", a 48 zostało rannych. Niszczyciel trzykrotnie został wówczas uszkodzony.
Do Polski okręt został przyprowadzony w 1947 r. przez kmdr Bolesława Romanowskiego i pełnił służbę do 1967 r. jako okręt flagowy Polskiej Marynarki Wojennej. Został z niej wycofany po tragedii, do jakiej doszło w sierpniu 1967 r. W wyniku awarii systemu parowego w kotłowni, zginęło siedmiu marynarzy. Wtedy zapadła decyzja o wycofaniu go z aktywnej służby na morzu. Po remoncie przez kilka lat okręt służył jako pływająca bateria przeciwlotnicza w Świnoujściu. W 1976 r. stał się okrętem muzeum, zastępując ORP “Burza”. (PAP)
Autorzy: Paweł Stępniewski, Maciej Replewicz
mmi/
