2024-05-03 11:15 aktualizacja: 2024-05-05, 12:17
Językoznawczyni i badaczka literatury Jadwiga Puzynina. Fot. PAP/Leszek Szymański
Prezydent Andrzej Duda odznaczył Orderem Orła Białego prof. Jadwigę Puzyninę, językoznawczynię i badaczkę literatury. Szczególne miejsce w polu jej zainteresowań zajęła twórczość i język Cypriana Kamila Norwida. Jest promotorką nowej koncepcji kultury języka.
Jadwiga Puzynina (z domu Zapolska) urodziła się 29 stycznia 1928 r. w Rożyszczach na Wołyniu. Jej babka była siostrzenicą kompozytora Piotra Czajkowskiego.
W latach 1943–1944 należała do Szarych Szeregów. W 1946 r. ukończyła VI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Reytana w Warszawie, a w 1951 r. studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Uzyskiwała następnie stopnie naukowe doktora i doktora habilitowanego.
W 1983 r. na Wydziale Polonistyki UW zorganizowała i objęła kierownictwo Pracowni Słownika Języka Cypriana Kamila Norwida, która przez liczne publikacje i konferencje naukowe przyczyniła się do popularyzacji spuścizny tego poety. Zespół Pracowni przygotował także internetowy słownik języka Cypriana Norwida, z którego korzystają norwidolodzy.
W 1987 r. otrzymała tytuł profesorski w zakresie nauk humanistycznych. W latach 80. była dziekanem Wydziału Polonistyki UW. W pracy badawczej zajmowała się w szczególności problematyką języka wartości.
W 2008 r. w rozmowie z PAP niepokoiła się o język polskiej polityki. "Coś niedobrego dzieje się między nami. Język Polaków odznacza się kłótliwością, agresją i bardzo dużo jest w nim ocen negatywnych. Można mówić wręcz o stałej tendencji do oceniania negatywnego. Brakuje natomiast w nim chęci porozumienia, przyjacielskich kontaktów, bliskości. Wygasa język w pewnych relacjach ludzkich, bo te relacje zanikają. Natomiast rozwija się język negatywnych emocji i relacji. I to się odnosi także do języka elit politycznych. Język debaty politycznej wiąże się z kulturą współżycia i jest jej wyrazem. A ponieważ z tym krucho, warto byłoby przypomnieć polskim politykom, jak np. Norwid ogromnie cenił parlament i jak często w jego pismach występuje słowo "parlament", jak o słowie parlamentarnym pisał, że to wielkie słowo "społecznie – ofiarne"" - mówiła wtedy badaczka.
W jej ocenie "współczesna polszczyzna staje się uboga, mało w niej instynktu twórczego". "Łatwość, z jaką przyswaja się obce wyrazy świadczy o lenistwie, braku zainteresowania tym, co nowe. W kręgach młodzieżowych pojawiają się próby zabawy językiem – "wyczesanym" słownictwem, ale niestety dominują luz i potoczność w dość wulgarnej postaci. Cierpi na tym język. Brzydko się wysławiamy, mówimy monotonnie, źle akcentujemy" - podkreśliła.
Jerzy Bartmiński w tekście "Puzynina – Norwid – etyka", opublikowanym z okazji 90. urodzin prof. Puzyniny napisał, że "wpisała się ona w historię polskiego językoznawstwa jako promotorka nowej koncepcji kultury języka". "Wedle Puzyniny nie może ona ograniczać się do tradycyjnej poprawności, ale musi objąć także jakość dialogu i respektować zasadę szacunku dla rozmówcy. Tak rozumiana kultura słowa staje się etyką słowa (pojęcie i termin wylansowane przez jubilatkę) i etyką komunikacji" - przypomniał Bartmiński.
W roku 2016 r. prof. Puzynina zainicjowała powołanie Zespołu Etyki Słowa Rady Języka Polskiego PAN. Pod jej opieką, z udziałem autorskim i redakcyjnym w 2017 r. został wydany tom zbiorowy "Etyka słowa".
Prof. Puzynina jest członkinią licznych towarzystw i gremiów naukowych m.in. Polskiej Akademii Umiejętności, Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Zasiadała w zarządzie Polskiego Towarzystwa Językoznawczego.
Jest autorką i współautorką podręczników do nauki języka polskiego w szkołach średnich (w tym wielokrotnie wznawianego "Język i my: podręcznik do języka polskiego dla klasy I szkół średnich", napisanego wspólnie ze Stanisławem Dubiszem i Marią Nagajową).
Za swoją działalność prof. Puzynina została odznaczona m.in. Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2007 r.), Medalem Uniwersytetu Warszawskiego (2008 r.). W 2009 r. została laureatką Nagrody im. Księdza Idziego Radziszewskiego przyznawanej przez Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. W 2011 r. została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2013 r. otrzymała ustanowioną przez Prezydenta RP nagrodę – medal "Zasłużony dla Polszczyzny". (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ep/
