2024-10-23 17:25 aktualizacja: 2024-10-23, 20:43
Wisława Szymborska. Fot. PAP/Jacek Bednarczyk
Człowiek, słysząc rozpoznawalny głos, jest skłonny nadać słowom inne znaczenie i trudno mu oderwać te treści od określonej osoby. To powiązanie powinno być zawsze chronione przed nadużyciami, skoro osoba zmarła nie może już sama podjąć obrony swoich interesów - powiedział PAP prawnik dr Michał Markiewicz.
Radio Kraków we wtorek zainicjowało nową formułę OFF Radia Kraków. Nadawany w Internecie oraz w technologii DAB+ tematyczny kanał rozgłośni jest niemal w całości tworzony przez narzędzia sztucznej inteligencji (AI). Prowadzą go trzy postaci wykreowane przez AI. Na antenie wyemitowany został "wywiad" z Wisławą Szymborską — wygenerowana przez AI dziennikarka rozmawiała z noblistką, której głos opracowała także sztuczna inteligencja.
W rozmowie z PAP dr Michał Markiewicz, adiunkt w Katedrze Prawa Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego, zaznaczył, że "wygenerowanie wypowiedzi na określony temat przez algorytmy AI pozostaje poza zakresem ochrony prawnoautorskiej (brak ochrony efektów pracy algorytmu)".
"Sporadycznie może dojść do sytuacji, gdy w wypowiedzi stworzonej przez AI zawarty jest fragment cudzej (człowieczej) twórczości, wprowadzony do 'systemu' na potrzeby uczenia algorytmu. W takich przypadkach korzystanie z tych fragmentów stanowić będzie naruszenie praw do wcześniejszej twórczości (chyba że uzyskano w tym zakresie odpowiednie zgody lub odbywa się to na podstawie uprawnienia wynikającego z ustawy np. prawa parodii). To jednak będą wyjątkowe sytuacje, bowiem algorytmy są tak zaprojektowane, aby, co do zasady, nie przechowywały cudzych utworów" - tłumaczył. Dodał, że "również sama faza trenowania AI z wykorzystaniem np. chronionej prawem autorskim twórczości określonej osoby musi być realizowana w ramach przepisów o dozwolonym użytku w postaci eksploracji danych".
Według dr Markiewicza działania takie jak "wywiad" z Wisławą Szymborską "stanowią ingerencję w dobra osobiste w postaci wizerunku głosowego (jeśli zakwalifikujemy go jako element prawa do wizerunku – kwestia ta jest jednak sporna w orzecznictwie, a uznanie, że nie stanowi on elementu prawa do wizerunku prowadzi do stanowiska o wygaśnięciu tego prawa z chwilą śmierci danego podmiotu) oraz dobra osobistego w postaci kultu pamięci osoby zmarłej".
Jak tłumaczył, osoby bliskie mają prawo domagać się niewykorzystywania cech danej osoby dla tworzenia treści, które nie były przez daną osobę autoryzowane. "W przypadku prawa do wizerunku (głosowego) wskazane w ustawie osoby mogą zakazywać korzystania z określonego wizerunku przez okres 20 lat od śmierci twórcy. Po tym okresie ochrona jest słabsza na podstawie opisanego powyżej kultu pamięci osoby zmarłej" - podkreślił.
Dr Markiewicz rozróżnił dwie sytuacje w ocenie wykorzystania cudzego głosu po śmierci. Pierwsza z nich zachodzi, gdy odbiorcy są precyzyjnie informowani o tym, że rozpowszechniane treści pochodzą od algorytmu AI, a nie od zmarłego człowieka. Druga, to sytuacja, gdy takiej informacji brak. "Nie ulega wątpliwości, że w tym drugim przypadku dochodzi do wprowadzenia odbiorców w błąd i przypisania przez nich określonych słów konkretnej osobie wbrew prawdzie. Wydaje się, że w takim przypadku istnieje naruszenie dobra osobistego" - ocenił.
Wskazał, że przykład, gdy odbiorcy są informowani o wykorzystaniu algorytmu AI, jest bardziej dyskusyjny. Jednak w jego przekonaniu "nawet w sytuacji poinformowania o sposobie uzyskania efektu wypowiedzi nieżyjącej osoby dochodzi do nieuprawnionego wkroczenia w chronione prawem interesy pozostających przy życiu osób bliskich zmarłej". "Człowiek bowiem mimowolnie, słysząc rozpoznawalny głos danej osoby, jest skłonny nadać takim słowom inne znaczenie i trudno mu oderwać te treści od określonej osoby. To powiązanie z określoną osobą powinno być zawsze chronione przed nadużyciami, skoro osoba zmarła nie może już sama podjąć obrony swoich interesów. Trzeba jednak podkreślić, że po uzyskaniu zgody osób bliskich na takie wykorzystanie, nie będzie ono stanowić bezprawnego naruszenia dóbr osobistych" - zaznaczył.
"Jeśli zaakceptujemy natomiast pogląd o ochronnie wizerunku głosowego w ramach prawa do wizerunku, to co najmniej przez 20 lat głos danej osoby będzie chroniony niezależnie od powyższych rozważań co do wprowadzania odbiorców w błąd poprzez wskazane wykorzystanie algorytmów AI – ochrona w tym zakresie byłaby zatem pełniejsza. Reasumując moim zdaniem nie wolno +imitować+ rozmowy ze zmarłą osobą z wykorzystaniem narzędzi AI bez zgody jej osób bliskich" - podsumował prawnik.
Polska poetka, eseistka, krytyczka, tłumaczka, felietonistka, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1996), dama Orderu Orła Białego Wisława Szymborska zmarła 1 lutego 2012 r. w Krakowie.(PAP)
akr/ maku/ aszw/ ał/
