RPO i RPD: każdy małoletni cudzoziemiec bez opieki powinien mieć zapewnioną reprezentację

W ostatnich miesiącach do Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka były zgłaszane sprawy dzieci cudzoziemskich pozbawionych opieki, które w sposób nieuregulowany przekraczają granicę Polski z Białorusią. W piśmie do premiera rzecznicy podkreślili, że sytuacja tych dzieci wymaga pilnych działań legislacyjnych w celu dostosowania polskiego prawa do międzynarodowych standardów.

Według nich jedną z najpoważniejszych wad jest bardzo wąski zakres przedmiotowy umocowania kuratora dla takiej małoletniej osoby - sąd może ustanowić kuratora jedynie do potrzeb postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej i postępowań pokrewnych. Tym samym, tak ustanowiony kurator nie będzie uprawniony ani do zaskarżenia do sądu administracyjnego ewentualnej niekorzystnej dla dziecka decyzji kończącej postępowanie uchodźcze, ani też do złożenia w imieniu dziecka wniosku o przyznanie mu indywidualnego programu integracji.

Czytaj więcej

Funkcjonariuszka SG: w telefonie noszę zdjęcia dzieci urodzonych "na granicy"

W ocenie rzeczników, to nie rodzaj postępowania powinien determinować możliwość korzystania z pomocy przedstawiciela prawnego, a młody wiek cudzoziemca i wynikające z niego ograniczone możliwości kierowania swoimi sprawami.

"Każde cudzoziemskie dziecko bez opieki w Polsce powinno mieć zapewnioną reprezentację od pierwszych chwil po zatrzymaniu. Reprezentant taki powinien aktywnie uczestniczyć we wszelkich czynnościach wobec dziecka, zwłaszcza gdy wiąże się to z ryzykiem naruszenia praw podstawowych lub też może prowadzić do pogorszenia sytuacji prawnej dziecka" - zaapelowali.

Jak czytamy, dzieci te należą do grupy, co do której istnieje duże prawdopodobieństwo, że mogą być ofiarami handlu ludźmi, że doświadczyły przemocy, wykorzystywania seksualnego i były pozbawione podczas podróży dostępu do opieki zdrowotnej i edukacji. Dlatego też świadomość ich sytuacji powinna wpływać na sposób regulacji i kształt form pieczy zastępczej im zapewnianej.

Jednak przedstawiciele Straży Granicznej, Wojewoda Podlaski i Wojewoda Mazowiecki, powiatowe centra pomocy rodzinie i placówki opiekuńczo-wychowawcze z woj. podlaskiego i mazowieckiego oraz przedstawiciele strony społecznej sygnalizują, że obecne uregulowania dotyczące pieczy są niewystarczające. Dochodzi do sytuacji, gdy przez wiele dni instytucjom publicznym nie udaje się znaleźć miejsca w placówkach pieczy zastępczej typu interwencyjnego dla dzieci cudzoziemskich, które zadeklarowały zamiar ubiegania się o ochronę międzynarodową w Polsce.

Możliwym rozwiązaniem, jakie przedstawiają rzecznicy, jest wprowadzenie zmian umożliwiających utworzenie nowych form pieczy zastępczej, np. nowego typu placówki opiekuńczo-wychowawczej o charakterze interwencyjnym, przeznaczonego wyłącznie dla małoletnich cudzoziemców bez opieki i dostosowanego do ich potrzeb. Ponadto, każdy małoletni cudzoziemiec powinien być poddany kompleksowej ocenie, która pozwoli zidentyfikować jego indywidualne potrzeby, w tym zdrowotne, edukacyjne, psychologiczne i kulturowe.

Ze zgłaszanych RPO i RPD skarg indywidualnych wynika, że wielu cudzoziemców nie ma w momencie zatrzymania dokumentów potwierdzających tożsamość. Osoby, które mają inne niż paszport dokumenty lub fotokopie paszportów, są kierowane na badania lekarskie w celu oceny wieku. W ocenie rzeczników kierowanie na nie, mimo braku uzasadnionych wątpliwości co do małoletności, jedynie dlatego, że nie ma on dokumentu podróży, jest wątpliwa w świetle standardów międzynarodowych.

RPO i RPD ocenili, że tryb weryfikacji wieku cudzoziemców powinien mieć charakter kompleksowy, uwzględniający także czynniki psychologiczne, rozwojowe czy środowiskowe. Jako że obecnie nie istnieje metoda pozwalająca na określenie dokładnego wieku osoby, to wyniki badań powinny informować o granicy błędu. (PAP)

ak/ agz/ know/