2024-10-15 15:58 aktualizacja: 2024-10-15, 19:50
Historyk, archeolog prof. Stefan Jakobielski. Fot. PAP/Andrzej Lange
Zmarł prof. Stefan Jakobielski, epigrafik i archeolog, jeden z pionierów badań Nubii. Był też znawcą historii polskiej archeologii śródziemnomorskiej, a także świadkiem wielu historycznych wydarzeń z tej dziedziny.
Stefan Jakobielski (ur. 1937 w Warszawie) był historykiem, archeologiem, filologiem i epigrafikiem, jednym z pionierów nubiologii.
Od początku lat 60. XX wieku Jakobielski, z wykształcenia egiptolog, brał udział w badaniach wykopaliskowych w Faras, prowadzonych przez prof. Kazimierza Michałowskiego. Od 1961 roku uczestniczył w misji jako koptolog, zajmując się dokumentacją i opracowywaniem inskrypcji. Brał udział w kluczowych pracach na stanowisku w Faras – odkryciu wczesnochrześcijańskiej katedry z malowidłami, a także w dwóch kolejnych ekspedycjach. Uczestniczył w transferze malowideł ze ścian katedry i dokumentacji znalezisk, które obecnie prezentowane są w Galerii Faras im. Kazimierza Michałowskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Jak wspominał Jakobielski, jeszcze w latach 60. XX wieku mało wiedziano o istnieniu chrześcijańskiego królestwa nubijskiego, zaś jego sztuka, odrębna od bizantyjskiej i koptyjskiej, ale bardzo silnie poddana ich wpływom, była praktycznie nieznana. "Faraska katedra była wówczas jedynym miejscem, gdzie tak piękne i w takiej ilości malowidła się zachowały. Mimo późniejszych odkryć podobnej dekoracji malarskiej na innych stanowiskach, m.in. w klasztorze w Starej Dongoli (również miejscu polskich wykopalisk), malowidła z katedry w Faras w dalszym ciągu stanowią największy zbiór malowideł ściennych odkryty w Nubii i są uważane za najbardziej reprezentatywne dla średniowiecznej sztuki nubijskiej. Odkrycia w Faras były prawdziwą rewelacją" - wspominał.
"Jego zainteresowania nie ograniczały się do inskrypcji i twarzy, patrzących ze ściennych malowideł na terenie Nubii; wiele uwagi poświęcił ludziom, z którymi pracował i wśród których żył od lat. W efekcie owocami jego pracy nie są jedynie scholarly studies i publikacje, ale też głębokie więzi międzyludzkie" - napisało o prof. Jakubowskim Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW w swoich mediach społecznościowych.
"W Jego osobie straciliśmy nie tylko jednego z pionierów nubiologii, ostatniego uczestnika historycznych badań w Faras, wybitnego epigrafika i archeologa, ale też człowieka, którego opowieści o archeologii Sudanu, a także o związanych z nią ludziach potrafiły w niezrównany sposób oddać ducha owych czasów i wydarzeń" - napisali pracownicy centrum.
Od 1965 r. Jakobielski brał udział w badaniach polskiej misji w Starej Dongoli, również w Sudanie. Po śmierci prof. Michałowskiego w 1981 r. został mianowany kierownikiem tej misji z ramienia Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i funkcję tę pełnił do 2006 roku.
Jakobielski przez prawie trzy dekady kierował Pracownią Nubiologii w Zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej PAN (obecnie Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN). Był członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Nubiologicznego od momentu jego powstania w 1972 r.
Archeolog był też zaangażowany w prace na innych stanowiskach archeologicznych - w Tell Atrib (jako archeolog-epigrafik), Palmyrze i Qasr Ibrim. Pracował też na stanowisku Deir el-Bahari (w sezonie 1962/63), kiedy trwały badania na górnym dziedzińcu świątyni Hatszepsut oraz wykopaliska na terenie świątyni Totmesa III.
Od 1966 do 2006 roku kierował pracami wykopaliskowymi prowadzonymi na nubijskim stanowisku archeologicznym w Dongoli. W ramach tych badań odkryty został m.in. Klasztor św. Trójcy (Wielki Klasztor Antoniego).
Prace Jakobielskiego w Dongoli zostały zwieńczone wystawą w 2006 roku "Polskie wykopaliska w Starej Dongoli. 45 lat współpracy archeologicznej z Sudanem" w Muzeum Narodowym w Warszawie, której był współkuratorem. Na wystawie znalazły się wypożyczone z Muzeum z Chartumu zabytki ruchome, odkryte podczas licznych ekspedycji prowadzonych przez Jakobielskiego.
Był autorem licznych publikacji i wieloletnim redaktorem serii wydawniczych, m.in. Nubia, Études et Travaux, Nubica et Aethiopica i Bibliotheca nubica. Od 2005 roku był współredaktorem czasopisma "Gdańsk Archaeological Museum African Reports".
Jakobielski był jednym z inicjatorów założonego w 1972 r. Międzynarodowego Towarzystwa Nubiologicznego. Był członkiem korespondentem Niemieckiego Instytutu Archeologicznego (niem. Deutsches Archäologisches Institut, DAI) i członkiem International Association of Egyptologists.
W roku 2002 roku otrzymał Order Obu Nilów z Gwiazdą: najwyższe sudańskie odznaczenie, jakie można przyznać cudzoziemcowi, wręczane przez prezydenta Sudanu w uznaniu zasług na polu archeologii i kultury tego kraju. Otrzymał również medal Polonia Restituta oraz Order Odrodzenia Polski. Wraz z Bogdanem Żurawskim otrzymał z rąk dyrektora Sudańskiej Służby Starożytności medal za zasługi w ratowaniu dziedzictwa kulturowego. Obaj zostali także uhonorowani przez władze prowincji Dongola (Medżlis) dyplomami za zasługi w badaniach lokalnego dziedzictwa.
Pogrzeb odbędzie się 18 października o godz. 13 w kościele NMP w Otrębusach. Profesor spocznie na cmentarzu w Grodzisku Mazowieckim.(PAP)
zan/ bar/ ep/
