Kanada

Ustrój

Niezależne państwo związkowe wchodzące w skład brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Commonwealthu), uznające monarchę brytyjskiego za głowę państwa. Monarcha brytyjski reprezentowany jest przez mianowanego w porozumieniu z rządem gubernatora generalnego, którego organem doradczym jest Tajna Rada. 
W skład federacji wchodzi 10 prowincji (Alberta, Kolumbia Brytyjska, Manitoba, Nowy Brunszwik, Nowa Funlandia, Nowa Szkocja, Ontario, Quebec, Saskatchewan i Wyspa Księcia Edwarda) oraz 3 terytoria (Terytorium Jukon, Terytorium Północno-Zachodnie i Nunavut). 
Władza ustawodawcza należy do parlamentu związkowego. Senat liczy 105 członków, mianowanych przez gubernatora generalnego w porozumieniu z rządem (po 24 z Ontario i Quebecu, po 10 z Nowej Szkocji i Brunszwiku, po 6 z Nowej Funlandii, Manitoby, Saskatchewanu, Alberty i Kolumbii Brytyjskiej, 4 z Wysp Księcia Edwarda oraz po jednym z Terytorium Jukonu, Terytorium Północno-Zachodniego i Nunavut). Deputowani do Izby Gmin o kadencji 5-letniej wybierani są w wyborach powszechnych. Ich liczba ustalana jest co 10 lat stosownie do liczby ludności (obecnie 338). 
Władza wykonawcza należy do rządu związkowego, na którego czele stoi wyznaczony przez gubernatora premier. Zostaje nim przywódca partii, która zdobyła większość mandatów w parlamencie. Rząd jest odpowiedzialny przed parlamentem. 
Prowincje posiadają szeroką autonomię w zakresie spraw wewnętrznych i własne organa władzy.

Głowa państwa

królowa - ELŻBIETA II /od 6 II 1952/
                                                                                    *
poprzedni król - JERZY VI /11 XII 1936 - 6 II 1952/

gubernator generalny - Julie PAYETTE /kob./ /od 2 X 2017/
                                                                                    *
poprzedni gubernator generalny - David JOHNSTON /1 X 2010 - 1 X 2017/

Rząd

utworzony 4 XI 2015 r. , stan po zmianach z 4 III 2019 r.

premier - Justin TRUDEAU /LPC/

ministrowie:
spraw zagranicznych - Chrystia FREELAND /kob./
obrony narodowej oraz p.o. min. ds. weteranów - Harjit Singh SAJJAN 
bezpieczeństwa publicznego i ds. sytuacji nadzwyczajnych - Ralph GOODALE
finansów - William Francis MORNEAU
rolnictwa i ds. żywności - Lawrence MacAULAY
ds. stosunków z rdzenną ludnością - Carolyn BENNETT /kob./
ds. międzyrządowych, rozwoju Północy i handlu wewnętrznego - Dominic LeBLANC
ds. innowacyjności, nauki i rozwoju gospodarczego - Navdeep Singh BAINS
ds. służb publicznych i zaopatrzenia oraz p.o. prezes Izby Skarbowej i min. ds. cyfryzacji - Carla QUALTROUGH /kob./ 
ds. rodziny, dzieci i rozwoju społecznego - Jean-Yves DUCLOS
transportu - Marc GARNEAU
ds. rozwoju międzynarodowego - Marie-Claude BIBEAU /kob./
ds. dywersyfikacji handlu międzynarodowego - James Gordon "Jim" CARR
turystyki, języków urzędowych i frankofonii - Mélanie JOLY /kob./
ds. dochodu narodowego - Diane LEBOUTHILLIER /kob./
ochrony środowiska i zmian klimatu - Catherine McKENNA /kob./
zatrudnienia, ds. rozwoju siły roboczej i pracy - Patricia A. HAJDU /kob./
bogactw naturalnych - Amarjeet SOHI
nauki i sportu - Kirsty Ellen DUNCAN /kob./ 
ds. statusu kobiet i równouprawnienia - Maryam MONSEF /kob./
przywódca większości rządowej w Izbie Gmin - Bardish CHAGGER /kob./
infrastruktury i ds. społeczności - François-Philippe CHAMPAGNE
ds. instytucji demokratycznych - Karina GOULD /kob./
ds. imigracji, obywatelstwa i uchodźców - Ahmed D. HUSSEN
ds. służb na rzecz rdzennej ludności - Seamus O'REGAN
zdrowia - Ginette PETITPAS TAYLOR /kob./
ds. dziedzictwa Kanady i wielokulturowości - Pablo RODRIGUEZ
ds. ochrony granic i zwalczania przestępczości zorganizowanej - Bill BLAIR
ds. małego biznesu i promocji eksportu - Mary NG /kob./
ds. seniorów - Filomena TASSI /kob./
rybołówstwa, ds. oceanów i straży przybrzeżnej - Jonathan WILKINSON
sprawiedliwości i prokurator generalny - David LAMETTI
ds. kanadyjskiego dziedzictwa i multikulturowości - Pablo RODRIGUEZ
ds. rozwoju gospodarczego wsi - Bernadette JORDAN /kob./ 
                                                                                    *
poprzedni premier - Stephen Joseph HARPER /CPC/ /6 II 2006 - 4 XI 2015/

Parlament

Izba Gmin /House of Commons - Chambre des Communes/
przewodniczący - Geoff REGAN /LPC/ 

Podział mandatów po wyborach z 19 października 2015 r.: LPC 184, CPC 99, NDP 44, BQ 10, GPC 1. Razem 338.

Senat /Senate - Sénat/
spiker - George FUREY /LPC/ 

Podział mandatów, stan z 7 grudnia 2015 r.: CPC 45, LPC 29, niezależni 8, inne 1, vacat 22. Razem 105.

Partie

Partia Liberalna Kanady /Liberal Party of Canada - LPC/ - utworzona w 1873 r.; dawniej używała nazwy Narodowa Liberalna Federacja Kanady /National Liberal Federation of Canada/; przywódca: Justin TRUDEAU; przewodn.: Anna GAINEY /kob./. 

Konserwatywna Partia Kanady /Conservative Party of Canada - CPC/ - utworzona 8 grudnia 2003 r. w wyniku połączenia 2 partii: Kanadyjskiego Sojuszu Reformistyczno-Konserwatywnego /Canadian Reform Conservative Alliance; używał skrótowej nazwy Sojusz Kanadyjski - Canadian Alliance - CA; zał. 1988/ oraz Postępowo-Konserwatywnej Partii Kanady /Progressive Conservative Party of Canada - PCP; zał. 1854/; przywódca: Andrew SCHEER; przewodn.: Scott LAMB. 

Blok Quebecki /Bloc Québécois - BQ/ - ugrupowanie utworzone w 1991 r. przez zwolenników niepodległości prowincji Quebec; przywódca: Gilles DUCEPPE; przewodn.: Mario BEAULIEU. 

Nowa Partia Demokratyczna /New Democratic Party - NDP; Nouveau Parti Démocratique - NPD/ - partia socjaldemokratyczna powstała w sierpniu 1961 r. z połączenia Federacji Wspólnoty Spółdzielczej /Cooperative Commonwealth Federation/ z organizacją związków zawodowych; przywódca: Jagmeet SINGH; przewodn.: Marit STILES /kob./.

Zielona Partia Kanady /Green Party of Canada - GPC/ - utworzona w 1983 r.; przywódca: Elizabeth MAY /kob./. 

Partia Dziedzictwa Chrześcijańskiego /Christian Heritage Party - CHP/ - partia utworzona w 1986 r.; przywódca: Rod TAYLOR. 

Kanadyjska Partia Działania /Canadian Action Party - CAP/ - utworzona w 1997 r.; przywódca: Logan ANDERSON.

Związki zawodowe

Kanadyjski Kongres Pracy /Canadian Labour Congress - CLC; Congrés du Travail du Canada - CTC/ - założony w 1956 r. w wyniku połączenia się Trades and Labor Congress of Canada /TLC/ i Canadian Congress of Labor /CCL/; należy do MKWZZ/ORIT; liczy ponad 3 mln członków; przewodn.: Hassan YUSSUFF. 

Konfederacja Narodowych Związków Zawodowych /Confederation of National Trade Unions - CNTU; Confédération des Syndicats Nationaux - CSN/ - założona w 1921 r., należy do ŚKP; liczy ok. 300 000 członków; przewodn.: Jacques LÉTOURNEAU; sekr. gen.: Jean LORTIE. 

Ponad 3/4 związków zrzeszonych w CLC należy jednocześnie do tzw. "związków międzynarodowych", afiliowanych do AFL-CIO /zob. Stany Zjednoczone/.

Prasa

Dzienniki

Calgary Herald - niezależny, w jęz. angielskim, Calgary, prow. Alberta, zał. 1883.

Le Droit - niezależny, wieczorny w jęz. francuskim, Ottawa, prow. Ontario, zał. 1913.

Edmonton Journal - niezależny w jęz. angielskim, Edmonton, prow. Alberta, zał. 1903 pt. "Journal", pod obecnym tytułem wychodzi od 1978 r.

The Globe and Mail - niezależny, poranny o kierunku konserwatywnym, w jęz. angielskim, Toronto, prow. Ontario, zał. 1844; od 1850 ukazywał się jako dziennik pt. "The Globe", obecny tytuł od 19 XI 1936 po połączeniu się z "The Mail and Empire".

Le Journal de Montréal - w jęz. francuskim, Montreal, prow. Quebec, zał. 1964.

The Montreal Gazette - poranny, konserwatywny, niezależny, Montreal, prow. Quebec; zał. 3 VI 1778 pt. "Gazette du Commerce et Littéraire" ukazywał się w jęz. francuskim, później jako "Gazette de Montreal" wychodził w jęz. angielskim i francuskim, następnie pod obecnym tytułem tylko w jęz. angielskim.

Ottawa Citizen - niezależny, wieczorny, w jęz. angielskim, Ottawa, prow. Ontario.

La Presse - niezależny, w jęz. francuskim, Montreal, prow. Quebec, zał. 1884; od 2016 poniedziałek-piątek wyd. cyfrowe, sobota - wyd. papierowe.

The Province - poranny, niezależny, w jęz. angielskim, Vancouver, Kolumbia Brytyjska, zał. 1898 pt. "Vancouver Daily Province".

Le Soleil - liberalny, Quebec, zał. 1896, ukazuje się w jęz. francuskim.

Toronto Star - wieczorny, niezależny, liberalny, w jęz. angielskim, Toronto, prow. Ontario, zał. 1892.

Toronto Sun - poranny, w jęz. angielskim, Toronto, prow. Onatrio, zał. 1971.

The Vancouver Sun - liberalny, w jęz. angielskim, Vancouver, prow. Kolumbia Brytyjska, zał. 1912.

Winnipeg Free Press - niezależny, liberalny, Winnipeg, prow. Manitoba, zał. 1872.

Czasopisma 

L'Actualité - miesięcznik w jęz. francuskim, Montreal, prow. Quebec, zał. 1976.

Canada Gazette - oficjalny organ rządu, Ottawa, prow. Ontario, tygodnik w jęz. angielskim, zał. 1841, od 1998 do 1 IV 2014 publikowany w formie drukowanej i elektronicznej.

Canadian Business - miesięcznik handlowy, w jęz. angielskim, Toronto, prow. Ontario, zał. 1928 w Montrealu; do 2016 w wersji drukowanej, od 2017 wydanie internetowe.

Maclean's Canada's Weekly Newsmagazine - tygodnik społeczno-polityczny, Toronto, prow. Ontario, zał. 1905.

Agencja prasowa

The Canadian Press /CP/ - czołowa agencja informacyjna, własność spółki 102 dzienników kanadyjskich; założona 1 IX 1917 r., z siedzibą w Toronto.