Historia PAP

Polska Agencja Prasowa kontynuuje działalność utworzonej w 1918 Polskiej Agencji Telegraficznej. Wówczas to grupa polskich dziennikarzy przejęła oddziały Wiedeńskiego Biura Korespondencyjnego w Krakowie i we Lwowie.

Historia Polskiej Agencji Prasowej i jej poprzedniczki - Polskiej Agencji Telegraficznej - ściśle łączy się z historią Polski ostatnich stu lat. Każde wielkie wydarzenie w dziejach narodu widać jak w zwierciadle w losach Agencji – i tych dobrych, i tych złych.

Zaczęło się jesienią 1918 roku od przejęcia przez grupę polskich dziennikarzy oddziałów Wiedeńskiego Biura Korespondencyjnego w Krakowie i we Lwowie. W oparciu o te skromne zasoby materialne i kadrowe 5 grudnia 1918 r. nadano pierwszej polskiej agencji formy instytucjonalne.

PAT stała się urzędową agencją prasowo-informacyjną Rzeczypospolitej Polskiej, podporządkowaną Prezydium Rady Ministrów RP.

Oprócz centrali PAT w Warszawie uruchomiono oddziały w Lublinie i Łodzi. W następnym roku PAT nawiązała współpracę z Wiedeńskim Biurem Korespondencyjnym oraz Agencją Havas w Paryżu. Działalność rozpoczęły kolejne oddziały PAT w Poznaniu, Bydgoszczy, Toruniu, Gdańsku i Wilnie.

Niezakłócony rozwój agencji nie trwał długo. W 1920 roku - w obliczu bezpośredniego zagrożenia ze strony wojsk sowieckich zbliżających się do Warszawy - władze wojskowe zajęły linie telefoniczne i telegraficzne na potrzeby polskiej armii, wprowadzona została cenzura wojskowa.

W następnym roku PAT przestała być urzędem i otrzymał autonomię. Wówczas podpisano szczegółowe umowy o współpracy z Agencją Havasa w Paryżu i Agencją Reutera w Londynie. Otwarto pierwsze stałe placówki korespondentów PAT za granicą: w Berlinie, Wiedniu, Paryżu, Rzymie, Królewcu i Moskwie.

W 1922 roku PAT umożliwiała odbiór depesz za pomocą radiotelegrafu. Nie było to jednak tanie. Tylko najbogatsze wydawnictwa i redakcje mogły sobie pozwolić na zainstalowanie stałego połączenia z centralą PAT.

Dwa lata później, rozporządzeniem Prezydenta RP z 26 czerwca 1924 r., Polska Agencja Telegraficzna uzyskała nowy statut i została przekształcona w przedsiębiorstwo państwowe. PAT otrzymała wyłączne pośrednictwo w zakresie płatnych ogłoszeń państwowych w prasie. W kolejnych latach monopol PAT została rozszerzona na wszelkie rodzaje reklamy państwowej, włącznie z reklamą „świetlną, filmową i fotograficzną” oraz zdjęcia filmowe i fotograficzne w obrębie gmachów i terenów państwowych.

Rok później powstał „Tygodnik filmowy PAT”, czyli późniejsza cotygodniowa „Kronika Filmowa PAT”, zawierająca przegląd najważniejszych wydarzeń z kraju i ze świata. Dziś jest to najciekawsze świadectwo życia Polaków w okresie dwudziestolecia międzywojennego.

W 1932 roku do PAT włączono przedsiębiorstwo „Wydawnictwa Państwowe”, a Agencja przejęła wydawanie „Monitora Polskiego”, Zbioru Wyroków Najwyższego Trybunału Administracyjnego i „Gazety Lwowskiej”. Uruchomiono też serwis radiowo-telegraficzny „Polpat” do obsługi agencji zagranicznych. Wtedy też PAT przeniósła swoją siedzibę do kamienicy przy ul. Królewskiej 5.

W 1934 roku na mocy dekretu Prezydenta RP do PAT przyłączono „Drukarnie Państwowe”. Rok później PAT przejął Instytut Filmowy, którego głównym zadaniem było zapewnienie średnim szkołom ogólnokształcącym aparatów do wyświetlania filmów wąskotaśmowych.

Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój Agencji. W 1939 roku w ślad za ewakuowanym rządem RP Polska Agencja Telegraficzna opuściła kraj i wznowiła pracę najpierw w Paryżu, a następnie w Londynie - przy rządzie polskim na uchodźstwie.

Ważnym etapem istnienia PAT była jej podziemna działalność w okupowanym kraju. W ramach Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu funkcjonowała specjalna komórka agencji, gromadząca - niezależnie od innych organizacji konspiracyjnych - informacje dotyczące życia społeczeństwa pod okupacją. Podczas Powstania Warszawskiego PAT wydawała codziennie (często dwa razy dziennie) komunikaty informujące o sytuacji w mieście, a także o wydarzeniach na frontach wojny. Działali też fotoreporterzy, którzy wykonali ponad tysiąc zdjęć.

Po upadku powstania pracownicy Agencji opuścili miasto i przenieśli swą działalność m.in. do Krakowa, gdzie ponownie podjęli pracę.

Po zakończeniu wojny PAT, działająca przy polskim rządzie w Wielkiej Brytanii, mimo bardzo trudnej sytuacji finansowej publikowała biuletyny dla Polonii o działalności polskich władz na emigracji i na temat sytuacji w kraju. Ostatnią depeszę nadała 8 stycznia 1991 r. 

Jeszcze trwała wojna, gdy komunistyczne władze utworzyły Polską Agencję Prasową „Polpress”, która od sierpnia 1944 roku działała w Lublinie, a od następnego roku w Łodzi i w Warszawie. Nazwa „Polpress” nie przetrwała długo. Jak opowiadał red. Marian Podkowiński – polski sprawozdawca z procesu zbrodniarzy hitlerowskich w Norymberdze – już wtedy zrezygnował z opatrywania swych korespondencji sygnaturą „Polpress” pozostawiając tylko trzy litery – PAP. I tak zostało.

26 października 1945 r. przewodniczący Krajowej Rady Narodowej powołał Polską Agencję Prasową jako przedsiębiorstwo państwowe.

Rok później PAP wprowadziła się na ponad 10 lat do pospiesznie zaadaptowanej kamienicy przy ul. Foksal 9. W 1951 roku w Warszawie powstała Centralna Agencja Fotograficzna utworzona w ramach RSW „Prasa-Książka-Ruch” z siedzibą przy ul. Foksal 16.

W 1957 roku Polska Agencja Prasowa przeniosła się do gmachu w Alejach Jerozolimskich 7. Z tą siedzibą PAP była związany przez 40 lat. Stamtąd odbiorcy otrzymywali korespondencje Ryszarda Kapuścińskiego, które stały się kanonem najlepszego dziennikarstwa agencyjnego. Obok Herodota w dżinsach, jak mówiono o Kapuścińskim, w historii PAP tamtego okresu zapisali się tacy dziennikarze jak np. korespondent z Panamy i Nikaragui, a potem Indii – Krzysztof Mroziewicz. W PAP zaczynali swe kariery Leopold Unger, Ryszard Piekarowicz, Marek Ostrowski, wspomniany już Marian Podkowiński, Ludwik Jerzy Kern, Edmund Osmańczyk, Leszek Mazan czy Leonid Teliga.

W 1983 przyjętą przez Sejm ustawą z 28 lipca PAP stała się agencją rządową działającą na zasadzie zakładu budżetowego.

Pod koniec lat 80, po długo oczekiwanych zmianach ustrojowych – Okrągłym Stole, pierwszych częściowo wolnych wyborach 4 czerwca 1989 r., powołaniu rządu Tadeusza Mazowieckiego, demokratyzacji życia, przejściu na gospodarkę wolnorynkową – dla PAP nastał również czas wielkich zmian. Odeszli z niej ludzie, którzy nie mogli sprostać wymaganiom nowych czasów. Przyszli nowi, często bardzo młodzi i bez doświadczeń w pracy dziennikarskiej, ale z zapałem i poczuciem misji.

Wszystko to umożliwiło symboliczne połączenie Polskiej Agencji Telegraficznej z Polską Agencją Prasową. 27 lutego 1991 roku, na nadzwyczajnym posiedzeniu kolegium PAP, doszło do połączenia obu Agencji. Ostatni redaktor PAT Ferdynand Pasiecznik przekazał ówczesnemu prezesowi PAP Ignacemu Rutkiewiczowi kopie serwisów informacyjnych PAT. Od tej chwili PAP działa jako drugie wcielenie PAT.

Zmianom organizacyjnym towarzyszyła rewolucja technologiczna

W 1993 r. uruchomiono transmisję satelitarną serwisów PAP za pośrednictwem własnej stacji satelitarnej. Rok później wprowadzono technologię umożliwiającą elektroniczne udostępnianie produktów tekstowych i baz danych PAP. Wtedy też wdrożono cyfrową technologię umożliwiającą generowanie i udostępnianie serwisów fotograficznych. W 1996 roku wprowadzono pierwszy profesjonalny system edytorski „Typlan”, który z czasem zastąpiono „Kwazarem”, a w 2009 r. „Trytonem”. Ten najnowszy system umożliwia już nie tylko wysyłanie depesz zwierających tekst czy zdjęcia, ale całych pakietów informacji – tekstu, audio, wideo, grafik itp. – spełniając wszelkie wymogi tradycyjnych odbiorców (prasy, radia, TV) oraz rozwijających się coraz szybciej mediów elektronicznych, działających na platformie internetowej.

31 lipca 1997 r. Sejm przyjął ustawę o PAP przekształcającą agencję w spółkę akcyjną ze stuprocentowym udziałem Skarbu Państwa. Ustawa przewiduje, że 49 proc. akcji może być udostępnione innym podmiotom i osobom. W 1998 roku Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy wpisał do rejestru handlowego spółkę Polska Agencja Prasowa SA.

W następnym roku PAP rozpoczeła nadawanie serwisów dla dostawców internetowych oraz dystrybucję e-mail Dziennika Internetowego PAP. W 2001 roku Polska Agencja Prasowa – do której włączono Centralną Agencją Fotograficzną - została przyjęta do grona członków Europejskiej Agencji Fotograficznej EPA (European Pressphoto Agency).

W 2004 roku PAP wprowadziła się do nowej, własnej już siedziby przy ul. Brackiej 6/8 w Warszawie.

12 października 2009 roku odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej postać Ryszarda Kapuścińskiego. Cesarz polskiego reportażu był dziennikarzem i korespondentem zagranicznym Polskiej Agencji Prasowej od 1958 do 1972 roku.

Tablica, zaprojektowana przez profesora Antoniego Janusza Pastwę, umieszczona na frontowej ścianie budynku jest hołdem złożonym pisarzowi.

Więcej informacji, zdjęć, archiwaliów i ciekawostek z historii PAP – można znaleźć na podstronie poświęconej jubileuszowi 100-lecia Polskiej Agencji Prasowej.