2024-11-21 12:03 aktualizacja: 2024-11-21, 15:25
Adam Bodnar Fot. PAP/Paweł Supernak
Sprawne sądy dla obywateli to jest jeden z najważniejszych priorytetów, jeżeli chodzi o reformę wymiaru sprawiedliwości - podkreślił szef MS Adam Bodnar, który w czwartek przedstawił propozycje mające poprawić funkcjonowanie sądownictwa w Polsce.
Na konferencji "Sprawne sądy - 10 filarów" szef MS powiedział, że intencją przygotowywanych zmian jest doprowadzenie do tego, aby "obywatele faktycznie mieli poczucie, że coś się zmienia w sądach, że sądy lepiej działają, że nie trwa tylko i wyłącznie ta dyskusja ustrojowa". Bodnar podkreślił, że 10 przedstawianych filarów, które będą wdrażane w latach 2025-2026, zostało m.in. dobrze zdiagnozowanych i poddanych dyskusji w środowisku sędziowskim i pozarządowym.
Wśród kluczowych propozycji zmian organizacyjnych, także legislacyjnych i kadrowych, które odpowiadają na potrzeby dotyczące tempa prac i efektywności wymiaru sprawiedliwości, wymienił m.in. kwestie dotyczące biegłych sądowych.
Podkreślił, że biegłymi "powinny być osoby o wysokich kompetencjach w różnych dziedzinach nauki bądź techniki" i zapowiedział m.in. stworzenie certyfikowanego systemu opiniowania oraz weryfikacji kompetencji biegłych oraz powstanie centralnej lista biegłych sądowych i instytucji specjalistycznych, których opinie można wykorzystać w procesach sądowych; powołana zostanie także przy ministrze sprawiedliwości - nazywana roboczo - Komisja Certyfikacyjna Biegłych Sądowych i Instytucji Opiniujących.
"Więcej asystentów sędziów przyspieszy procesy frankowe"
Jak powiedział Bodnar, na dwóch sędziów w sądach rejonowych powinno przypadać będzie dwóch asystentów sądowych. "To już będzie stanowiło znaczny postęp dla naszych sędziów" - ocenił, dodając, że w szczególnych przypadkach funkcję te będą mogli sprawować studenci ostatnich lat prawa.
Przyspieszenie procesów frankowych ma nastąpić też poprzez "wsparcie asystenckie, wsparcie merytoryczne dla sędziów, udostępnianie różnych fachowych opracowań".
W planach jest także stworzenie Digitalnego Asystenta Sędziego, specjalny program teleinformatyczny, który będzie generował elementy projektu uzasadnienia w sprawach frankowych.
Wśród najważniejszych zmian Bodnar wymienił również m.in. rozbudowę "Portalu Informacyjnego" dla sądów - ma on zapewnić lepsza komunikacje między sadami a pełnomocnikami procesowymi.
Digitalizacja akt postępowań, rozwój mediacji
Szef MS mówił o przyspieszeniu digitalizacji sądów - resort sprawiedliwości chce stopniowo rezygnować z dokumentów papierowych.
"Chcemy powiązać Krajowy Rejestr Sądowy z pewnymi funkcjonalnościami, dostępnością przez mObywatel. Tak samo elektroniczne Księgi Wieczyste, dążyć do powiązanie tego z mObywatelem" - powiedział Bodnar.
Podkreślił, że MS bardzo zależy na digitalizacji akt postępowań i zapowiedział, że w II kwartale 2025 r. będą pilotażowe działania dotyczące digitalizacji.
Kolejny filar, dotyczy poprawy w kwestii przewlekłości postępowania sądowego. "Chcemy zwiększyć możliwości składania skarg na przewlekłość postępowania" - powiedział szef MS. Wskazał, że ma to dotyczyć dwóch typów spraw - warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbywania kary pozbawienia wolności oraz w sprawach dyscyplinarnych dotyczących sędziów i prokuratorów, w tym także w sprawach immunitetowych. Bodnar dodał, że mają być m.in. uproszczone wymogi formalne.
Zmiany dotyczące mediacji to kolejny filar zmian w sądownictwie. Mają one polegać na profesjonalizacji zawodu mediatora i usprawnieniu postępowań mediacyjnych. Następny filar to odnosi się do asystentów sędziów. "Mamy ten ambitny zamiar, żeby był jeden asystent na dwóch sędziów" - powiedział Bodnar. Ponadto - jak zapowiedział - do orzekania mają powrócić sędziowie wizytatorzy i to odblokuje pewne zasoby w wymiarze sprawiedliwości.
Szef MS: trwają prace nad przepisami dot. spraw rodzinnych i opiekuńczych
"Ten zespół bardzo pracuje nad stworzeniem aktu prawnego, nazwanego roboczo, Kodeks Rodzinny Wykonawczy" - powiedział Bodnar podczas prezentacji propozycji mających poprawić funkcjonowanie sądownictwa w Polsce. Wyjaśnił, że chodzi o to, żeby stworzyć bardzo precyzyjne mechanizmy wykonywania czynności wykonawczych w różnego rodzaju typach postepowań rodzinnych. Podkreślił, że zespół przygotuje stosowny akt prawny na początku 2025 roku.
"Żeby nie dochodziło do sytuacji, że z jednej strony mamy przepisy prawa materialnego, orzecznictwo sądów, które nakazują określone działania, a z drugiej strony de facto nie wiadomo, jak to wykonać. I powstaje na tym tle sporo problemów" - powiedział Adam Bodnar.
Prace dotyczą, m.in. nadzoru nad wykonaniem obowiązków i praw wynikających z władzy rodzicielskiej, odebrania dziecka lub wydania go osobie uprawnionej, uczestnictwa kuratora sądowego w kontaktach z dzieckiem, pieczy zastępczej czy nadzoru nad sprawowaniem opieki, kurateli, reprezentacji. Projekt zespołu problemowego będzie gotowy do końca 2024 r. Teraz zespół analizuje aktualny stan prawny dot. spraw rodzinnych i opiekuńczych.
Szkolenia z zarządzania dla prezesów sądów
"Można być prawnikiem, wybitnym specjalistą w danej dziedzinie, można skończyć studia, aplikacje w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, odbyć asesurę, zostać sędzią, później orzekać, później ktoś taki zostaje prezesem sądu i nie ma ani jednego momentu zawodowego, kiedy ktoś by mu wytłumaczył, na czym polegają pewne podstawowe mechanizmy zarządcze. Jak należy zarządzać personelem, jak należy dystrybuować sprawy, jak organizować pracę zespołową, jak się komunikować ze społeczeństwem" - mówił Bodnar.
"Słowem, jak wykonywać funkcję nie świetnego sędziego, ale po prostu świetnego szefa, który zarządza instytucją" - podkreślił.
Pierwsze szkolenia we współpracy z Krajową Szkołą Sądownictwa i Prokuratury zostaną przeprowadzone dla prezesów i wiceprezesów sądów, także dla przewodniczących wydziałów, odbędą się w przyszłym roku i obejmą ok. 400 osób. MS zapowiada też, że dwa razy w roku będą odbywały się narady z prezesami i dyrektorami sądów apelacyjnych i okręgowych na temat rocznych sprawozdań i bieżących problemów. W 2025 r. odbędzie się narada z prezesami i dyrektorami sądów rejonowych na temat procesów zarządczych w sądach rejonowych.
"Podsumowując - mam taką wizję, że zmiana w wymiarze sprawiedliwości to jest zmiana, która powinna składać się z wielu różnych małych kroków" - dodał.
Minister podkreślił jednak, że obok usprawniania sądownictwa w Polsce nic nie zwalnia obecnie rządzących również z kompleksowej zmiany ustrojowej i instytucjonalnej związanej z Krajową Radą Sądownictwa, ze statusem sędziów, a także z Sądem Najwyższym. "To jest dla mnie oczywiste, że te zmiany powinny być przeprowadzane. Natomiast my nie możemy tracić czasu, tylko te dwa procesy muszą przebiegać równolegle" - zaznaczył Bodnar.
"Często bywało tak, że przychodzili ministrowie sprawiedliwości i oni mówili tak (...): doprowadzę do uchwalenia nowego kodeksu. Czyli każdy kolejny minister chce wybudować sobie pomnik, żeby właśnie był jakiś nowy kodeks. To nie jest nasz cel tutaj. Nasz cel jest taki, żeby dokonać wielu punktowych zmian, żeby ich efektem było poczucie, że coś w wymiarze sprawiedliwości drgnęło, że ta zmiana następuje i że obywatele są coraz bardziej zadowoleni z tego, jak wymiar sprawiedliwości funkcjonuje w Polsce" - dodał. (PAP)
ann/ rbk/ mas/ mml/ nno/ nl/ mok/ mrr/ know/
