2023-10-02 15:51 aktualizacja: 2023-10-04, 18:14
Dworek Reicherów w Ożarowie Mazowieckim, Fot. PAP/Paweł Supernak
Dworek Reicherów – w oddalonym o około 20 kilometrów od Warszawy Ożarowie Mazowieckim. Stoi przy ulicy Poniatowskiego 1. To tu 2 października została podpisana kapitulacja powstania warszawskiego. Po 63 dniach ciężkich walk walcząca Warszawa musiała się poddać.
W 1912 r. dwór kupiło małżeństwo Stanisław i Maria Reicherowie.
Ta XIX-wieczna budowla przed wybuchem II wojny światowej była miejscem spotkań artystów, pisarzy, polityków. Można było tu spotkać Leopolda Staffa, Juliana Tuwima, Kazimierza Wierzyńskiego czy Antoniego Słonimskiego. W 1936 r. kręcono tu „Trędowatą” w reżyserii Juliusza Gardana.
Ostatnimi przedstawicielami rodziny Reicherów, którzy mieszkali w tym dworze to Kazimierz i Aniela. On, żołnierz AK ps. „Pomian” i „Gryf”, członek sztabu VII obwodu ZWZ-AK „Obroża” rejonu „Jaworzyn”. Podczas II wojny światowej Kazimierz Reicher udostępnił dwór na magazyn broni oraz tajna radiostację. Został zamordowany przez gestapowców w 1944 r.
5 sierpnia 1944 r. dwór stał się kwaterą generała SS Ericha von dem Bach-Zelewskiego.
Z ciekawostek Bach-Zelewski trzykrotnie zmieniał nazwisko - manipulował swoją biografią. Przeszkadzało mu pochodzenie – ojcem był zubożały, kaszubski inspektor ubezpieczeniowy. Wolał przedstawiać się jako potomek krzyżackiego komtura i pruskiego junaka. Zaś podczas wojny zyskał sławę jako jeden z największych zbrodniarzy, realizując m.in. rozkaz Hitlera, by zrównać Warszawę z ziemią.
Data 2 października 1944 roku na stałe wpisała się w historię dworu Reicherów – to wtedy rozpoczęły się negocjacje, w których następstwie doszło do kapitulacji powstania warszawskiego. Sygnatariuszem ze strony niemieckiej jest gen. Erich von dem Bach, zaś ze strony polskiej – płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki „Heller” i ppłk dypl. Zygmunt Dobrowolski „Zyndram”.
O godz. 20.00 czasu niemieckiego, a 21.00 czasu polskiego ustają działania wojenne w stolicy.
Zgodnie z „układem o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie”, żołnierze AK mieli mieć przyznane prawa jenieckie. Jednak Niemcy nie zamierzali dotrzymać umowy. Wielu warszawiaków, którzy trafili do obozu przejściowego Dulag 121 w Pruszkowie zostało zmuszonych do wywózek do obozów koncentracyjnych i na roboty do Niemiec.
Od 2015 r. 2 października jest Dniem Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy.
3 października 2004 roku, w 60. rocznicę zakończenia powstania warszawskiego przy murze będącym ogrodzeniem dworku odsłonięto tablicę upamiętniającą podpisanie kapitulacji.
Współwłaścicielka dworku, Aniela (po mężu Urbanowicz), po wojnie wróciła do Ożarowa. Została współzałożycielką Klubu Inteligencji Katolickiej, którego zebrania odbywały się właśnie we dworku.
Dwór jest wpisany do rejestru zabytków, ale pozostaje w prywatnych rękach.
Autorka: Kamila Wronowska
kw/
