Co wiemy o polskim hymnie? M.in. to, że miał konkurentów oraz że był radykalnym programem politycznym

W czwartek w Centrum Prasowym PAP odbyło się spotkanie promujące album "Mazurek Dąbrowskiego. Obrazy, słowa, nuty". W dyskusji na temat książki moderowanej przez redaktora naukowego albumu prof. Janusza Górskiego udział wzięli dyrektor Instytutu De Republica prof. Andrzej Przyłębski oraz członkowie zespołu redakcyjnego albumu - dr Krzysztof Mordyński i Przemysław Rey.

Czytaj więcej

Prof. Janusz Górski: Mazurek Dąbrowskiego jest spoiwem narodowej wspólnoty

W rozmowie z PAP dyrektor Instytutu De Republica prof. Andrzej Przyłębski zaznaczył, że "jest to bardzo okazała, piękna i bardzo ważna publikacja". Przypomniał także, że "Instytut De Republica jest powołany - z uwagi na wyposażenie finansowe i instytucjonalne - do wprowadzania na polski rynek czytelniczy i wydawniczy tego rodzaju publikacji". 

"Trudno jest polemizować z tym, że dla Polaków ważna jest wiedza o okolicznościach powstania hymnu państwowego. W czasie dyskusji zostały pokazane rozmaite niuanse, które towarzyszyły dziejom hymnu" – powiedział prof. Przyłębski.

Przypomniał, że "moment, kiedy Mazurek Dąbrowskiego został uznany za hymn to 1927 rok".

"Miał jednak konkurentów. O tym Polacy najczęściej nie wiedzą, mówi się, że przez chwilę zagrażała mu 'Rota', ale były też inne propozycje" - zaznaczył. 

Dyrektor Instytutu De Republica przypomniał, że "dowiedzieliśmy się także o tym, co stanowiło o jego sile".

"Szczególnie ta pierwsza zwrotka nawołuje do rewolucyjnego czynu, przywrócenia państwowości polskiej" - dodał. 

"Już na samym początku hymn i jego słowa - które są autorstwa Józefa Wybickiego - były bardzo radykalnym, a zarazem bardzo prostym programem politycznym" - powiedział PAP redaktor naukowy albumu prof. Janusz Górski.

"W pierwszej strofie hymnu pojawia się refleksja, uczucie, żal, rozpacz, po utracie niepodległości, ale pojawia się też wola, czyli chęć walki o polskość oraz czyn, czyli 'bierzemy szable w ręce i walczymy'" - wskazał. 

"Ten prosty program polityczny był długo aktualny, bo przecież dopiero w 1918 roku - wiek później! - odzyskaliśmy niepodległość. Utrwalił się jako sztandar, pod którym walczyliśmy w Powstaniu Listopadowym, Powstaniu Styczniowym, śpiewaliśmy go na wieczornicach w XIX wieku. Potem towarzyszył walkom w czasie I i II wojny światowej. Właściwie do dzisiaj jest żywy" – podkreślił redaktor naukowy albumu.

"Jako młody człowiek, kiedy w czasie stanu wojennego brałem udział w demonstracji w Gdańsku, sam tego doświadczyłem. Uciekaliśmy przed zomowcami, którzy przeganiali uczestników demonstracji. W pewnym momencie uciekająca grupa kilkunastu osób znalazła się na podeście przed sklepem, a w pobliżu nie było już funkcjonariuszy. Nagle ktoś zaintonował hymn. W atmosferze wystrzałów z gazem łzawiącym w oczach go odśpiewaliśmy, a następie rozeszliśmy się. Ten moment, kiedy razem skupiliśmy się i poczuliśmy jedność był niesamowity" – wspominał prof. Górski. "Myślę, że to jest ta przyczyna, dla której hymn cały czas jest żywy" - dodał. 

W czasie dyskusji dr Krzysztof Mordyński zwrócił uwagę na genezę powstania Mazurka Dąbrowskiego.

"Relacje, wspomnienia, dzienniki, a także wszystko to, co mogłoby naprowadzić na trop tego, kiedy Wybicki siadł i napisał hymn, podają moment, kiedy przyjechał on i spotykał w Reggio Emilia żołnierzy, spotkał gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, usłyszał polską mowę żołnierzy oraz zobaczył ich w mundurach" – wskazał.

Zaznaczył, że "to, o czym marzy pcha go do tego, aby napaść ten hymn".

"To bardzo atrakcyjna wizja i w zasadzie nie należy jej obalać. Tak naprawdę nie wiemy, jak to było" – zastrzegł.

Zdaniem dr Mordyńskiego, "Wybicki był nie tylko romantycznym, natchnionym poetą, ale o wiele bardziej był człowiekiem rozsądku".

"Człowiekiem, który od 20. roku życia uczestniczył w polityce. Miał bardzo duże doświadczenie i - jak się zdaje - bardzo dobrze tę pieśń przygotował, jest ona wcześniej przemyślana" - wyjaśnił. "Ma pewne odniesienia do wcześniej powstałych dzieł, a przede wszystkim do sytuacji politycznej, sytuacji emocjonalnej żołnierzy" – dodał.

Z kolei Przemysław Rey zwrócił uwagę na to, że ludzie zazwyczaj uważają, że Józef Wybicki napisał hymn.

"To jest nieprawda. Wybicki nie napisał hymnu, ale 'Pieśń Legionów Polskich we Włoszech'. To pieśń, która po zmianach stała się hymnem. Jednak, kiedy Wybicki ją pisał, nie myślał, że będzie to hymn" – powiedział. 

Rey wskazał, że "ta pieśń miała bardzo ważną swoją rolę i jest bardzo dobrze przemyślana".

"To nie jest wybitny utwór literacki, natomiast jest to utwór niosący pewien program polityczny, pewną ideę tłumaczącą, dlaczego Polacy, bijąc się we Włoszech, walczą o niepodległość" - wyjaśnił. 

Zastrzegł, że "Wybicki był ofiarą swojego sukcesu".

"Jego utwór zrobił taką karierę, że przysłonił całość jego dokonań" – ocenił Przemysław Rey. 

Przypomniał, że "w ówczesnej historii Polski nie ma wydarzenia politycznego, ale i nie tylko, w którym Wybicki by nie brał udziału". Wskazał także, że "obszar jego zainteresowań był duży". "Będąc człowiekiem oświecenia, był jednocześnie człowiekiem renesansu. Interesował się światem, lubił go i starał się go naprawiać w każdym wymiarze, w którym było to możliwe" – powiedział Rey. 

W jego ocenie, "Wybicki jest przykładem patrioty, który przez całe życie dążył do tego, aby naprawić Rzeczpospolitą, a także naprawić byt ludzi i współobywateli".

"Kiedy się to nie udało, a Rzeczpospolita upadła, to całe życie poświęcił temu, aby Rzeczpospolitą odbudować" – dodał.

Album "Mazurek Dąbrowskiego. Obrazy, słowa, nuty" pod redakcją prof. Janusza Górskiego ukazał się nakładem Instytutu De Republica. Jest to bogato ilustrowana publikacja, adresowana do wszystkich zainteresowanych polską historią i kulturą. 

Album został podzielony na dwie części. Pierwsza - historyczno-popularyzatorska - przedstawia nie tylko tło dziejowe oraz okoliczności powstania i losy Mazurka Dąbrowskiego, ale również osobę twórcy słów hymnu – polityka i działacza społecznego Józefa Wybickiego. A także generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Natomiast druga część - o charakterze teoretyczno-naukowym - jest skierowana do czytelników, którzy chcą pogłębić swoją wiedzę na temat hymnu. Są to dwa rozdziały dotyczące tekstu oraz muzyki.(PAP)

Autorka: Anna Kruszyńska

kw/