Mussolini został aresztowany i uwięziony w hotelu na szczycie w Apeninach. Kulisy akcji niemieckich spadochroniarzy i komandosów

Już następnego dnia po aresztowaniu Mussoliniego Hitler wydał rozkaz odbicia go. Przez kilka kolejnych tygodni wywiad niemiecki poszukiwał miejsca, gdzie przetrzymywany był Duce. 12 września 1943 r. oddział składający się z niemieckich spadochroniarzy (dowodzonych przez Haralda Morsa) i komandosów (dowodzonych przez Otto Skorzenego), uwolniły Mussoliniego, który przebywał w hotelu Campo Imperatore w Apeninach. Na szczyt, gdzie znajdował się hotel, można było dostać się tylko kolejką linową. Jeden oddział opanował dolną stację kolejki, zaś główne siły, w szybowcach transportowych, wyładowały na zboczu góry. Cała akcja odbyła się bez jednego strzału. Mussolini był wolny po 12 minutach od lądowania szybowców. Po akcji na łące obok hotelu wylądował samolot niemiecki, który zabrał Mussoliniego.

Mimo negatywnych ocen moralnych tej strony globalnego konfliktu, akcja odbicia Mussoliniego przez niemieckich spadochroniarzy i komandosów jest jedną z najczęściej opisywanych operacji wojsk specjalnych w czasie II wojny światowej.

"Hitler był człowiekiem emocjonalnym. Decyzja o uwolnieniu Mussoliniego miała taki właśnie charakter. Chodziło tu o pokazanie światu, że Włochy nie są jeszcze stracone" – powiedział PAP prof. Uniwersytetu Warszawskiego Tadeusz Paweł Rutkowski, z Wydziału Historii. "Natomiast z punktu widzenia militarnego nie miało to większego znaczenia. Mussolini, jako szef Republiki Salò, nie spełnił już żadnej większej roli, nie udało się utrzymać Włoch jako państwa" – dodał.

Po uwolnieniu Mussoliniego, 18 września 1943 r. Niemcy ustanowili go przywódcą włoskiej Republika Salò, która obejmowała północną cześć Włoch. Nazwa nowej republiki (podobnie jak we Francji rząd Vichy) pochodziła od nazwy miasta Salò, gdzie funkcjonował jej rząd. Było to państwo marionetkowe, w pełni podległe Niemcom, niemniej osoba Mussoliniego legitymizowała je jako włoskie.

Pod koniec kwietnia 1945 r. Niemcy rozpoczęli ewakuację. W obliczu klęski republika Mussoliniego nie była im już potrzeba. Był to koniec tego tworu państwowego. 26 kwietnia 1945 r. Mussolini wygłosił ostatnie przemówienie, a następnie wraz z kilkoma wiernymi mu ludźmi i swoją kochanką próbował uciec do Szwajcarii. Został jednak schwytany przez partyzantów, którzy 28 kwietnia rozstrzelali go. Zwłoki Duce przewieziono do Mediolanu i wystawiono publicznie. Reakcja tłumu była bardzo spontaniczna, ciało Mussoliniego było bezczeszczone (obrzucane kamieniami, kopane, opluwane, oddawano na nie mocz). W końcu wywieszono zwłoki Duce na budynku stacji benzynowej, głową do dołu. Oficjalnym końcem Republiki Salò był 2 maja 1945 r., gdy Niemcy skapitulowały we Włoszech.

Po zakończeniu I wojny światowej Włochy pogrążyły się w głębokim kryzysie gospodarczym. Skutkiem tego były liczne strajki, demonstracje i inne niepokoje społeczne. W marcu 1919 r. Mussolini wezwał przedstawicieli różnych związków (fascio) społecznych do utworzenia nowej organizacji. Wśród zwolenników Mussoliniego była duża grupa zdemobilizowanych żołnierzy. To był początek włoskiego faszyzmu. Fasci to po włosku, pęk rózg, symbolizujacy zwartość, jedność i wspólne działanie członków nowej organizacji. W listopadzie 1921 r., na jej Mussolini utworzył Narodową Partię Faszystowską.

Czytaj więcej

Powstanie serial o Benito Mussolinim. Obsada wciąż tajemnicą

Program partii postulował ograniczenie demokracji oraz głosił pochwałę rządów twardej ręki i budowę silnego państwa. Najważniejszymi wartościami miały być: porządek, hierarchia i dyscyplina. Państwo miało służyć narodowi i budować jego potęgę. Naród był określany jako wartość najwyższa, nadrzędna nad dobrem jednostki. Wielokrotnie Mussolini mówił o tym podczas swoich wystąpień, np. "Jesteśmy pierwsi, którzy w obliczu demoliberalnego indywidualizmu stwierdzili, że jednostka istnieje o tyle tylko, o ile jest w państwie i podporządkowana koniecznościom państwa, i że w miarę jak społeczeństwo przybiera coraz bardziej złożone formy, wolność jednostki coraz bardziej się kurczy" – powiedział Benito Mussolini podczas przemówienia 14 września 1929 r. (Benito Mussolini "Doktryna Faszyzmu", Lwów 1935).

W kwestiach ekonomicznych partia postulowała ograniczenie wydatków państwa, zmniejszenie długu publicznego, zagwarantowanie wolnego handlu i wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy.

Rosnąca w siłę partia włoskich faszystów, kierowana przez Mussoliniego, dokonała 27 października 1922 r. zamachu stanu, znanego jako "Marsz na Rzym" lub "Marsz Czarnych Koszul". W wyniku tych wydarzeń król Wiktor Emanuel III mianował Mussoliniego premierem Włoch. W pierwszych latach swoich rządów Mussolini wprowadził szereg trafnych reform gospodarczych, społecznych i politycznych. Dużo popularności przysporzyła mu skuteczna walka z mafią. Jego działania przyniosły w kolejnych latach wzrost poziomu gospodarczego Włoch oraz poprawę sytuacji ekonomicznej robotników i rolników.

W 1925 r. Mussolini przyjął tytuł "Duce" (wódz), który podkreślał charakter jego autorytarnych rządów. Posiadając pełnię władzy oraz zaplecze militarne rozpoczął pozbywanie się opozycji i mediów wspierających jego przeciwników. W 1929 r. podpisał z Kościołem katolickim konkordat, zyskując przez to poparcie papieża i wpływowego duchowieństwa.

W połowie lat 30. rozpoczął wojnę w Etiopii, podczas której wojska włoskie używały niedozwolonych bojowych środków chemicznych, a także dopuszczały się gwałtów i mordów na cywilach i jeńcach. Po wybuchu wojny domowej w Hiszpanii, Mussolini wysłał włoski korpus ekspedycyjny do pomocy generałowi Franco.

Był to początek spadku popularności Mussoliniego. Włosi nie chcieli brać udziału w wojnach, które nie przynosiły im wymiernych korzyści.

Po wybuchu II wojny światowej Włochy zwlekały z włączeniem się do działań zbrojnych. Oficjalnie opowiadały się po stronie III Rzeszy, ale potajemnie pertraktowały również z Wielką Brytanią. Dopiero spektakularny pokaz siły Niemiec (kampania polska, szybkie sukcesy militarne w kampanii francuskiej) sprawiły, że Mussolini definitywnie zdecydował opowiedzieć się po stronie III Rzeszy. 10 czerwca 1940 r. Włochy wypowiedziały wojnę Francji i Wielkiej Brytanii, włączając się do globalnego konfliktu jako sprzymierzeniec Niemiec, jedno z Państw Osi.

Walki wojsk włoskich nie obfitowały w spektakularne sukcesy, a niedługo stały się pasmem klęsk. Niepowodzenia na froncie doprowadziły do osłabienia pozycji politycznej Mussoliniego, a po lądowaniu Amerykanów na Sycylii (10 lipca 1943 r.) autorytet Duce całkowicie upadł. 25 lipca 1943 r. Wielka Rada Faszystowska i król Wiktor Emanuel III pozbawili go władzy i uwięzili. Na czele nowego rządu stanął marszałek Pietro Badoglio. 8 września 1943 r. ogłoszono zawieszenie broni między aliantami a Królestwem Włoch. Nie był to jednak koniec walk we Włoszech, gdyż na teren tego kraju wkroczyły wojska niemieckie rozpoczynając okupację.(PAP)

Autor: Tomasz Szczerbicki

jos/