2019-10-05 13:45 aktualizacja: 2019-10-06, 14:43
Fot. PAP/EPA/MIKE NELSON
W poniedziałek rozpoczyna się tydzień, podczas którego poznamy laureatów Nagrody Nobla w sześciu dziedzinach. W tym roku wyjątkowo przyznane zostaną dwa literackie Noble, w tym zaległa nagroda za 2018 rok, nieogłoszona z powodu skandalu.
Tradycyjnie w poniedziałek poznamy laureata Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny, we wtorek z fizyki, a w środę z chemii. W czwartek uwaga świata skierowana będzie na salę Domu Giełdy na Starym Mieście w Sztokholmie, gdzie nazwiska dwóch noblistów w dziedzinie literatury ogłosi nowy sekretarz Akademii Szwedzkiej Mats Malm.
Wydarzenie to ma być "nowym otwarciem" dla zreformowanej Akademii Szwedzkiej, która po skandalu, jaki wybuchł wśród jej członków, postanowiła nie przyznawać Nagrody Nobla w 2018 roku.
Istniejąca od 233 lat Akademia Szwedzka pogrążona była w kryzysie od jesieni 2017 roku, gdy francusko-szwedzki fotografik i reżyser Jean-Claude Arnault, mąż członkini Akademii Katariny Frostenson, został oskarżony o gwałty oraz o to, że był źródłem przecieków o laureatach literackiego Nobla. Otrzymywał on także od Akademii Szwedzkiej hojne dotacje na klub kulturalny, do którego zapraszał jej członków.
Doniesienia o nieprawidłowościach spowodowały masowe odejścia członków Akademii i groziły brakiem kworum. Frostenson została zmuszona do dobrowolnego odejścia, otrzymując odszkodowanie oraz służbowe mieszkanie. Akademię opuściła także jej sekretarz Sara Danius. W 2018 roku Arnault został skazany na karę 2,5 roku więzienia za podwójny gwałt na kobiecie.
Odnowienie Akademii Szwedzkiej i powołanie nowych członków było możliwe dzięki zmianie statutu tej instytucji, dokonanej przez króla Szwecji Karola XVI Gustawa. Realizująca testament Alfreda Nobla Fundacja Noblowska wymusiła na Akademii powołanie specjalnego komitetu noblowskiego, który wskaże laureatów. W nowym gremium oprócz członków Akademii znaleźli się także po raz pierwszy zewnętrzni eksperci.
W piątek w Instytucie Nobla w Oslo ogłoszony zostanie laureat Pokojowej Nagrody Nobla. Zgodnie z wolą fundatora to jedyna nagroda jego imienia przyznawana w Norwegii, a nie w Szwecji. Pokojowego Nobla przyznaje pięcioosobowy komitet wybierany przez norweski parlament spośród nominacji zgłoszonych przez m.in. członków parlamentów narodowych. Jak ujawnił na początku marca norweski komitet noblowski, w tym roku napłynęło 301 kandydatur, wskazano 223 osoby oraz 78 organizacji.
W poniedziałek 14 października w Sztokholmie poznamy laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii. To dodatkowa nagroda, o której nie wspomina w swoim testamencie Nobel. Z tego powodu formalnie nazywana jest Nagrodą Banku Szwecji im. Alfreda Nobla.
Nominacje do nagród Nobla, których wartość w każdej dziedzinie to 9 mln koron (ok. 780 tys. euro), pozostają tajne przez 50 lat. Ceremonia wręczenia nagród odbywa się 10 grudnia, w rocznicę śmierci Alfreda Nobla, w Sztokholmie oraz Oslo (Pokojowa Nagroda Nobla).
Ze Sztokholmu Daniel Zyśk (PAP)
zys/ akl/ jar/
