Ustawa likwidująca CBA przesunięta. Projekt czeka na opinię

Rzecznik ministra koordynatora służb specjalnych Jacek Dobrzyński przekazał PAP, że projekt jest na etapie uzgodnień międzyresortowych i czeka na opinię Kolegium ds. Służb Specjalnych.

"Po zakończeniu tych uzgodnień i zebraniu wszystkich opinii zostanie skierowany do rozpatrzenia przez Stały Komitet Rady Ministrów. Następnie trafi na posiedzenie Rady Ministrów" – zaznaczył Dobrzyński.

Pytany o wprowadzone w projekcie zmiany przekazał, że uwzględniają one uwagi wniesione w trakcie dotychczasowych uzgodnień oraz konsultacji publicznych.

"Przesunięcie terminu wejścia w życie ustawy, które nastąpiło w lipcu br., wynikało z konieczności urealnienia dat i dostosowania ich do prac Rady Ministrów, a przede wszystkim parlamentu" – zaznaczył.

Główną zawartą w projekcie zmianą jest inny termin likwidacji CBA. Nastąpi to 1 kwietnia 2025 r., a więc trzy miesiące później niż pierwotnie planowano. Kolejną zmianą są konsultacje publiczne. Początkowo nie planowano ich przeprowadzać m.in. ze względu na "brak istotnych skutków społecznych". Zgodnie z nową wersją projekt będzie konsultowany z kilkunastoma podmiotami.

Do konsultacji zaproszone zostały organizacje branżowe, samorządy zawodowe, stowarzyszenia i organizacje społeczeństwa obywatelskiego wybrane ze względu na ich zakres działania. Ich listę – podkreślił rzecznik – zaopiniował koordynator oceny skutków regulacji.

Do konsultacji zaproszono m.in. Fundację Batorego, Sieć Obywatelską Watchdog Polska, Fundację Panoptykon, Helsińską Fundację Praw Człowieka, a także Stowarzyszenie Prokuratorów "Lex Super Omnia", Stowarzyszenie Sędziów "Themis" i Stowarzyszenie Sędziów Polskich "Iustitia".

Opinie do projektu na razie zgłosiła Fundacja Batorego. W piśmie z 22 lipca wskazała na potrzebę przeprowadzenia realnych konsultacji publicznych otwartych dla wszystkich zainteresowanych i z zachowaniem 21-dniowego terminu konsultacji.

Fundacja zwróciła również uwagę na potrzebę przygotowania nowego uzasadnienia i oceny skutków regulacji, które uzasadniałyby proponowane zmiany. Zauważyła też brak propozycji rozwiązań w zakresie przeciwdziałania korupcji.

Pismo przesłała także Rada Gminy Rzepiennik Strzyżewski, która w przekazanej uchwale zaapelowała o nielikwidowanie CBA. Zwróciła uwagę, że "CBA jest jedyną służbą specjalną posiadająca narzędzie w postaci kontroli decyzji gospodarczych i oświadczeń majątkowych".

W uzasadnieniu do projektu ustawy o koordynacji działań antykorupcyjnych oraz likwidacji Centralnego Biura Antykorupcyjnego wskazano, że "wielość postulatów likwidacji CBA", która jest "proporcjonalna do wielości ujawnianych sygnałów co do nieprawidłowości w zakresie stosowania przez Biuro metod i technik operacyjnych (...), wymusza podjęcie radykalnych kroków".

Zwrócono uwagę, że wobec CBA jako instytucji wyspecjalizowanej w zwalczaniu przestępstw korupcji formułowane są zarzuty naruszenia praworządności i swobód obywatelskich oraz sprzeniewierzenia się zasadzie neutralności politycznej przy realizacji walki z korupcją.

Ponadto podkreślono, że postrzeganie korupcji w Polsce pogarsza się nieprzerwanie od 2015 r.

"Według najnowszej edycji "Indeksu percepcji korupcji" (Corruption Perception Index-CPI) opublikowanej przez Transparency International za 2023 r., Polska po raz kolejny obniżyła swój wynik. Jako kraj o wysokim stopniu skorumpowania uzyskała 54 punkty na 100 możliwych, gdzie zero oznacza największą korupcję, a sto – najmniejszą, i spadła na 47. miejsce rankingu obejmującego 180 państw" – napisano w ocenie skutków regulacji do projektowanej ustawy. Dodano, że jest to rezultat gorszy niż w roku 2022, gdy Polska zajęła w rankingu 45. miejsce i otrzymała 55 punktów i gorszy niż w 2021 r., gdy była na 42. miejscu.

Autorzy regulacji zaznaczyli, że podstawowym założeniem proponowanych zmian jest likwidacja CBA i przeniesienie ciężaru walki z korupcją na inne wyspecjalizowane w tym zakresie instytucje.

"Zadania realizowane przez CBA zostaną przekazane do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW), Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) oraz policji" – napisali autorzy projektu. W ramach policji zostanie utworzone Centralne Biuro Zwalczania Korupcji.

Nowa jednostka przejmie zadania realizowane dotychczas przez CBA w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw, m.in. przeciwko: działalności instytucji państwowych i samorządu terytorialnego, wymiarowi sprawiedliwości, finansowaniu partii politycznych, zasadom rywalizacji sportowej i przeciwko obrotowi lekami.

Podkreślono, że instytucje wyznaczone do przejęcia zadań CBA w walce z korupcją, "są neutralne politycznie, a także są dysponentem sił i środków, które umożliwią im realną i efektywną zdolność wykrywania oraz ścigania przypadków korupcji na najwyższych szczeblach władzy niezależnie od opcji politycznej aktualnie będącej u jej sterów".

W ocenie skutków regulacji napisano, że projekt kompleksowo reguluje kwestie przeniesienia funkcjonariuszy, dóbr materialnych i dokumentacji do jednostek przejmujących. Zgodnie z projektowaną regulacją komendant główny policji do 8 stycznia 2025 r. wyznaczy pełnomocnika KGP, który podejmie czynności przygotowawcze i organizacyjne niezbędne do rozpoczęcia funkcjonowania CBZK.

Do 31 marca 2025 r. pełnomocnik wskaże szefowi KGP policjantów przewidzianych do przeniesienia do dalszego pełnienia służby w CBZK. Z dniem powołania komendanta CBZK i przekazania mu kierowania pełnomocnik zakończy działalność.

Z poziomu wytycznych premiera projekt przenosi do ustawy instytucję osłony antykorupcyjnej, co – jak wskazali autorzy projektu – wiąże się z potrzebą wzmocnienia koordynacji działań służb właściwych w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa i bezpieczeństwa publicznego, w zakresie rozpoznawania i przeciwdziałania przez te służby korupcji w życiu publicznym i gospodarczym oraz działaniom wymierzonym w interesy ekonomiczne państwa.

Działania prowadzone w ramach osłony antykorupcyjnej mają być realizowane przez policję, ABW, SKW i KAS. Wniosek o objęcie przedsięwzięcia osłoną antykorupcyjną będzie kierowany do ministra koordynatora służb specjalnych przez członka Rady Ministrów przygotowującego przedsięwzięcie.

Z oceny skutków regulacji wynika, że w CBA jest około 1300 etatów funkcjonariuszy i około 200 pracowników cywilnych. Około 950 funkcjonariuszy i około 200 pracowników cywilnych po wejściu w życie regulacji ma zostać przeniesionych do CBZK w ramach policji. Trafi tam także ok. 300 funkcjonariuszy i pracowników cywilnych z innych jednostek policji. Około 150 etatów trafi do KAS, a około 200 – do ABW.

"Przewiduje się, że likwidacja CBA jako instytucji nie powinna spowodować znacznych wydatków dla budżetu państwa, ponieważ nieruchomości będące teraz w trwałym zarządzie CBA zostaną przekazane jednostkom przejmującym, także zasoby materialne i niematerialne zostaną przekazane jednostkom przejmującym zgodnie z podziałem zadań wynikającym z ustawy" – napisano w cenie skutków regulacji.

Wejście w życie ustawy spowoduje wzrost wydatków budżetowych policji. Wzrost rocznych kosztów policji w związku z przejęciem etatów z CBA w pierwszym roku ma wynieść 254,574 mln zł, a w drugim roku – 281,996 mln zł.

Planowane wejście w życie ustawy, z wyjątkiem niektórych przepisów, to 1 kwietnia 2025 r.

mchom/ joz/ mhr/ sma/