Unieważnienie małżeństwa kościelnego krok po kroku

Warto wspomnieć o specyfice procesu o nieważność małżeństwa - w przeciwieństwie do sądu powszechnego sprawa nie jest prowadzona na sali rozpraw, nie ma również bezpośredniej konfrontacji małżonków i świadków. W trakcie postępowania dowodowego strony i świadkowie składają swoje oświadczenia indywidualnie przed Sądem. Cały proces ma charakter pisemny, ponieważ strony przedstawiają swoje stanowiska, na poszczególnych etapach sprawy, za pomocą pism procesowych. Sędzia (co do zasady skład trybunału stanowi trzech sędziów) na podstawie przedstawionych mu argumentów wydaje wyrok. Częstym pytaniem, które pojawia się jeszcze przed rozpoczęciem procesu jest długość trwania sprawy, ale trudno w tym przypadku o jednoznaczną odpowiedź. Ze względu na pisemną formę procesu i dużą dokładność omawianych zagadnień postępowanie jest czasochłonne i może trwać nawet do trzech lat. Nie jest to oczywiście regułą, a na długość trwania procesu ma wpływ wiele czynników. Pierwszym z nich jest ilość spraw w danym sądzie kościelnym i pracy osób w nim zatrudnionych, dzięki którym możliwe będzie podejmowanie poszczególnych czynności procesowych. Drugim aspektem jest stopień trudności danej sprawy oraz ilość dowodzonych faktów. Może okazać się, że konieczne będzie powołanie dodatkowych biegłych lub sporządzenie ekspertyz. Kluczowe jest także zaangażowanie stron i wyznaczonych przez nich świadków - zmiany terminów procesowych czy opieszałość w podejmowaniu czynności procesowych wydłużają bowiem czas trwania procesu. Według normy kodeksowej postępowanie przed sądem I instancji powinno zakończyć się w ciągu roku i do takiego czasu sądy dążą, ale w praktyce ten czas jest dłuższy. 

Jeśli małżonkowie nie widzą możliwości pogodzenia, a co za tym idzie przywrócenia jedności małżeńskiej i wznowienia wspólnego pożycia to pierwszym krokiem w dowodzeniu nieważności małżeństwa kościelnego jest napisanie prośby - skargi powodowej (pozwu). Jest to pismo, które musi spełniać nie tylko wymogi formalne, ale także merytoryczne oraz powinny w nim zostać przedstawione środki dowodowe, które potwierdzą tezy w nim przedstawione. Kluczowym zadaniem adwokata kościelnego jest wskazanie najtrafniejszych przesłanek (tytułów prawnych), które będą stanowić o ewentualnej nieważności małżeństwa oraz ich rzetelne uzasadnienie. 

Prawidłowo sformułowaną skargę powodową (pozew) należy złożyć do właściwego sądu kościelnego, który po zapoznaniu się z pismem może wydać dwie odpowiedzi: dekret potwierdzający przyjęcie pozwu kiedy sąd uzna, że istnieją podstawy, żeby sprawa została przyjęta i rozpatrzona lub decyzję odmowną w przypadku braku przesłanek za nieważnością małżeństwa. Sędzia wydając dekret przyjęcia skargi powodowej, w następnym etapie procesu jest zobowiązany do ustalenia formuły sporu i określenia przedmiotu sprawy.  

Kolejnym etapem procesu o nieważność małżeństwa, przez niektórych kanonistów nazywanych "sercem procesu" jest gromadzenie materiału dowodowego. Podstawowymi i najczęściej stosowanymi dowodami w procesach są oświadczenia stron i zeznania świadków, którzy są zobowiązani do wyjawienia prawdy. Zadaniem adwokata jest pomoc stronie w doborze odpowiednich świadków, których przesłuchanie, po wcześniejszym wezwaniu, odbywa się zazwyczaj w siedzibie trybunału. Do sprawy dołączane są także dowody z dokumentów np. zaświadczenia lekarskie, zdjęcia czy filmy, jeśli takie istnieją. Sędzia może (a czasami nawet powinien) skorzystać z pomocy biegłego sądowego, który wykonuje ekspertyzy i opinie, np. psycholog lub psychiatra. 

Publikacja akt to kolejny etap w procesie o nieważność małżeństwa. Kiedy zgromadzone zostaną środki dowodowe sprawa zbliża się do końcowej fazy, w której następuje ogłoszenie akt procesowych, zamknięcie postępowania dowodowego oraz dyskusja nad sprawą. Strony mają wtedy prawo zapoznać się z aktami postępowania oraz mogą wyrazić swoje uwagi, jeśli takie posiadają. Jest to także ostatni moment w którym można uzupełnić materiał dowodowy, ponieważ w późniejszym etapie nie jest to możliwe. 

Po zamknięciu postępowania dowodowego rozpoczyna się końcowe stadium procesu, czyli dyskusja sprawy. Strony wymieniają swoje opinie i argumenty za pomocą głosów obrończych sformułowanych przez swoich adwokatów. Swoje stanowisko przedstawia także Obrońca węzła, który w procesie broni trwałości i sakramentalności małżeństwa. Głos obrończy z założenia ma podkreślać racje, które zostały wcześniej zgłoszone i były potwierdzone w materiale dowodowym. Powinnością adwokata jest rzeczowe odniesienie się do tych uwag i przedstawienie własnych argumentów, które potwierdzają stanowisko osoby reprezentowanej.    

Wyrokowanie to ostatni etap w procesie o nieważność małżeństwa, w którym strony procesowe i ich adwokaci nie są uprawnieni do podejmowania żadnych działań. Wyrok zostanie ogłoszony po tym jak trzech sędziów na podstawie przedstawionych akt, faktów i dowodów wyda niezależne vota odnośnie każdej przesłanki, która była rozpatrywana w procesie. Rozstrzygnięcie zapada większością bezwzględną. Wyrok, który stwierdza nieważność małżeństwa zezwala stronom "ponownie" przyjąć sakrament małżeństwa. W 2015 roku Papież Franciszek wprowadził reformę, dzięki której wyrok sądu z I instancji może być wyrokiem kończącym postępowanie pod warunkiem, że strony procesowe czy obrońca węzła małżeńskiego nie złożą apelacji do sądu wyższej instancji. 

Artykuł powstał przy współpracy z Kancelarią Salomon, więcej informacji o kancelarii pod adresem: https://www.adwokatkoscielny.pl

Źródło informacji: adwokatkoscielny.pl