Czasowe zawieszenie prawa do azylu. Na czym ma polegać i kogo dotyczyć?

Czytaj więcej

Część krajów w Europie wstrzymuje rozpatrywanie wniosków azylowych Syryjczyków

Chodzi o nowelizację ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP, która ma być reakcją na zjawisko instrumentalizacji migracji stosowanej od lipca 2021 r. przez władze Białorusi we współpracy z Rosją i międzynarodowymi grupami przestępczymi organizującymi przerzut migrantów do Unii Europejskiej. Regulacja ma wprowadzić rozwiązania umożliwiające odpowiedź państwa na próby destabilizacji sytuacji wewnętrznej w Polsce i w innych państwach UE.

Jedną z głównych zmian ma być dodanie zapisu określającego materialnoprawne podstawy czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i tryb wprowadzenia tego ograniczenia.

Czasowe ograniczenie prawa złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie mogło być wprowadzane w drodze rozporządzenia Rady Ministrów wydawanego na wniosek szefa MSWiA.

Ograniczenie ma być wprowadzane czasowo, a jednorazowo okres obowiązywania ograniczenia nie będzie mógł przekroczyć 60 dni.

"Rada Ministrów określi okres obowiązywania czasowego ograniczenia prawa złożenia wniosku oraz odcinek graniczny, na którym ograniczenie będzie stosowane. Natomiast na granicy zewnętrznej nieobjętej terytorialnie tą regulacją stosowane będą zasady ogólne" – napisano.

Projektowana ustawa określić ma także zasady przedłużenia czasowego ograniczenia prawa złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej po wyrażeniu zgody przez Sejm na to przedłużenie oraz zniesienia ograniczenia po ustaniu przyczyn jego wprowadzenia.

Pierwszą z przesłanek do wprowadzenia tego instrumentu ma być wystąpienie instrumentalizacji migracji, drugą działania podejmowane w ramach instrumentalizacji przez państwo graniczące z Polską albo przez inny podmiot "stanowiące poważne i rzeczywiste zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub społeczeństwa".

Kolejną przesłanką niezbędność wprowadzenia czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej dla wyeliminowania zagrożeń, a także brak innych środków, które zapobiegłyby tym zagrożeniom.

Instrumentalizacja migracji

W związku z powyższym w projekcie ma się znaleźć zmieniona definicja pojęcia instrumentalizacja. Będzie ona oparta – jak czytamy – na trzech zasadniczych elementach: podmiotowym, przedmiotowym i na elemencie skutku. W pierwszym elemencie ma być wskazany podmiot, np. państwo graniczące z Polską; w drugim – działania zmierzające do umożliwienia przekroczenia przez cudzoziemców granicy zewnętrznej, w szczególności z użyciem przemocy wobec funkcjonariuszy lub w połączeniu z niszczeniem infrastruktury granicznej; w trzecim elemencie – destabilizacja sytuacji wewnętrznej w Polsce.

W projekcie mają się również znaleźć dodatkowe przesłanki pozbawienia statusu uchodźcy cudzoziemców stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa i cudzoziemców skazanych prawomocnym wyrokiem za szczególnie poważne przestępstwo.

Uchylony ma zostać również przepis dający szefowi Urzędu ds. Cudzoziemców uznaniową możliwość pozostawienia bez rozpoznania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, jeśli wniosek został złożony przez cudzoziemca zatrzymanego niezwłocznie po przekroczeniu granicy zewnętrznej wbrew przepisom prawa jako narzędzia niekompatybilnego z proponowanymi zmianami i zasadniczo niewykorzystywanego dotychczas przez ten organ.

Co zrobi Straż Graniczna?

W projekcie ma zostać dodany przepis określający postępowanie organu Straży Granicznej w indywidualnym przypadku, gdy cudzoziemiec składa wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej w okresie obowiązywania czasowego ograniczenia prawa złożenia wniosku oraz w miejscu, na którym to ograniczenie obowiązuje.

Co do zasady organ SG ma nie przyjmować takich wniosków, chyba że zachodzą wyjątki dotyczące określonych grup wrażliwych, m.in. małoletnich bez opieki, kobiet ciężarnych, osób wymagających szczególnego traktowania, osób zagrożonych rzeczywistym ryzykiem doznania poważnej krzywdy w państwie, z którego te osoby przybyły bezpośrednio do Polski i obywateli państwa stosującego instrumentalizację.

Zaliczenie cudzoziemca do grup wrażliwych ma być przedmiotem indywidualnej oceny organu SG, której ten nie przeprowadzi, gdy przekroczenie granicy odbywać się będzie z użyciem siły i we współdziałaniu z innymi osobami.

W trakcie obowiązywania czasowego ograniczenia prawa złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej nie będzie możliwości złożenia wniosku wspólnego przez członków rodziny.

Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to IV kwartał 2024 r. (PAP)

mchom/ joz/ mar/