2024-06-12 21:52 aktualizacja: 2024-06-13, 07:57
MF: projekt ws. systemu finansowania samorządów najpóźniej na początku lipca. Fot. PAP/Albert Zawada
Na początku lipca projekt ws. nowego sytemu finansowania samorządów miałby trafić do konsultacji - zapowiedziała w środę wiceminister finansów Hanna Majszczyk. Szef MF Andrzej Domański przekazał, że intencją resortu jest, by nowe rozwiązania weszły w życie od 1 stycznia 2025 r.
"Myślimy, że w końcówce czerwca, najdalej w pierwszych dniach lipca, ten projekt (ws. nowego sytemu finansowania samorządów - PAP) już będzie uzewnętrzniony i przesłany do konsultacji" - powiedziała Majszczyk na środowym posiedzeniu sejmowej komisji samorządu terytorialnego.
Minister finansów Andrzej Domański podkreślił, że intencją resortu jest, by nowe rozwiązania zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku.
Jak przypomniał, celem wdrożenia nowych przepisów jest ustabilizowanie finansów JST (jednostek samorządu terytorialnego) poprzez oparcie finansów samorządów na dochodach własnych z lokalnej bazy podatkowej PIT i CIT.
Nowy system finansowania samorządów ma też uwzględniać różnice w sytuacji finansowej poszczególnych jednostek. Pojawić się ma również nowy rodzaj JST, czyli miast na prawie powiatów, jako specyficznej jednostki łączącej gminy i powiaty.
Dofinansowanie samorządów ma być oparte o ich potrzeby wydatkowe w oparciu o cztery kategorie/potrzeby: oświatowe, wyrównawcze, ekologiczne oraz rozwojowe.
Majszczyk przedstawiając założenia opracowywanego przez MF projektu powiedziała, że dochody JST byłby ustalane z tytułu udziału w PIT i CIT, jako procent od dochodów podatników. Według resortu efektem tego rozwiązania będzie uniezależnienie dochodów PIT i CIT od zmian w systemie podatkowym. Wskazano ponadto, że im wyższe będą dochody podatników na terenie danej JST, tym wyższe będą dochody z PIT.
Wiceszefowa MF dodała, że do bazy, którą będą dochody podatników, mają być dodane także dochody podatników rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Przyjęta ma być pewna średnia do wyliczania tej bazy, która wynika z oceny dochodów realizowanych przez podatników rozliczających się wg. zasad ogólnych. Z analiz MF wynika, że będzie to ok. 14 proc. przychodów podatników, którzy rozliczają ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. "Te dochody, tak wyliczone od tych podatników, będą również stanowiły bazę dla wyliczenia dochodu danej JST według określonej stawki, która zostanie w ustawie przedstawiona" - dodała.
Jak poinformowano, te stawki będą określone odrębnie dla każdej kategorii JST - podobnie jak to jest w obecnych przepisach. Inaczej określone są udziały dla gmin, powiatów i województw. W nowych przepisach pojawi się też nowa kategoria JST - miast na prawach powiatów. Majszczyk wyjaśniła, że poziom stawek dla poszczególnych kategorii JST, jeśli chodzi o udział w danym podatku, byłby zróżnicowany. Zgodnie z projektowanymi przepisami udział gmin w dochodach podatników PIT byłby wyższy niż w ten wynikający z CIT. Udział w dochodach podatników CIT byłby z kolei wyższy w przypadku powiatów i województw - dodała.
Majszczyk wskazała, że wyliczenie udziałów w dochodach podatników danej JST będzie zdefiniowane w ustawie.
Przedstawicielka resortu finansów dodała, że dla zapewniania lepszej alokacji środków publicznych, dofinansowanie JST byłby oparte o ich potrzeby finansowe w oparciu o cztery kategorie: ekologiczne, wyrównawcze, oświatowe i rozwojowe.
W przypadku potrzeb ekologicznych uwzględnione będą formy ochrony przyrody, które znajdują się na terenie danej JST i potencjalnie ograniczają rozwój takiego samorządu. "Będzie ta potrzeba finansowa liczona w zależności od powierzchni poszczególnych obszarów chronionych na danym terenie. Do tych powierzchni będą przypisywane określone wagi w zależności od tego, jaka to forma ochrony przyrody (...) w jakim stopniu ta forma ochrony przyrody jest uciążliwa w rozwoju dla JST" - wskazała.
Odnośnie potrzeb wyrównawczych, to będą one ustalane na podstawie dochodów podatkowych oraz potrzeb wydatkowych - dodała Majszczyk. Wskazała, że do wyliczania tej kategorii miałyby być brane pod uwagę "pewne determinanty", które powinny być ustalane na podstawie danych statystycznych.
Wiceminister mówiąc o kategorii potrzeb oświatowych poinformowała, że do tej grupy mają być włączone także potrzeby w zakresie wychowania przedszkolnego. "Dzisiejsza dotacja na przedszkola byłaby ujęta właśnie w tych potrzebach oświatowych, co znacznie uelastyczniłoby wydatki JST w tym zakresie" - oceniła wiceminister.
W czwartej kategorii, czyli potrzebach rozwojowych, przyjęte ma być założenie, że "nie mogą co do zasady premiować jednostek, które dostają środki, korzystają z różnych funduszy, ale robią mniej wysiłku własnego". "Dlatego proponujemy, aby w tych potrzebach, kwota która byłaby ustalana i dzielona na te potrzeby odpowiadała 23 proc. kwoty wydatków majątkowych pomniejszonych o równowartość wykonanych przez nie dochodów majątkowych z tytułu dotacji oraz środków przeznaczonych na inwestycje" - powiedziała przedstawicielka MF. Wyjaśniła, że 60 proc. tej kwoty byłoby dzielone według liczby mieszkańców, a 40 proc. - wg. wskaźników udziału wydatków majątkowych zgodnie z odpowiednią gradacją. "Waga najwyższa dla tych, którzy mają najwięcej wydatków ze środków własnych i odpowiednio zmniejszając, jeśli chodzi o wydatki ze środków pochodzących ze źródeł innych niż środki własne JST" - wskazała wiceminister.
Zgodnie z prezentacją MF, potrzeby finansowe danej JST będą finansowane kwotą zwiększonych dochodów z tytułu udziałów w PIT i CIT. Jeśli potrzeby JST będą wyższe niż kwota zwiększonych dochodów z tytułu udziałów, to jednostka otrzyma subwencję ogólną z budżetu państwa.
Majszczyk wskazała, że w projektowanych przepisach proponuje się zasadniczą zmianę struktury dochodów samorządowych. Relacja dochodów podatkowych PIT i CIT do subwencji ogólnej na podstawie wstępnych danych na 2025 r. wynosi obecnie 48 do 52 proc. Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami ta relacja ma wynosić odpowiednio 80 do 20 proc.
Przedstawicielka MF zwróciła również uwagę na znajdującą się w projekcie korektę zamożnościową dotyczącą płacenia tzw. janosikowego. "Proponujemy m.in. wprowadzenie jednolitego progu tzw. zamożnościowego dla każdej kategorii JST. Dzisiaj te progi są różne (...). Tą tzw. zamożność będziemy określać według założeń, które określiliśmy nie tylko w oparciu o dochody uzyskiwane przez daną JST, ale również z uwzględnieniem subwencji" - przekazała. Dodała, że takie rozwiązanie ma pozwolić na uniknięcie "przeskakiwania samorządów" w hierarchii dochodów, kiedy bogata jednostka po wpłaceniu janosikowego w gradacji dochodów na mieszkańca spada w rankingu niżej niż jednostka biedniejsza, która otrzymała janosikowe.
Jak poinformowała ma być stworzona także jedna rezerwa w wysokości ok. 1 proc. kwoty potrzeb finansowych ustalanych dla wszystkich JST. (PAP)
autor: Michał Boroń
gn/
