"Chwilami życie bywa znośne". 10 lat temu w Krakowie zmarła Wisława Szymborska
10 lat temu w Krakowie zmarła Wisława Szymborska. Poetka i eseistka zadebiutowała w 1945 r. wierszem "Szukam słowa". Jej pierwszy tomik wierszy to "Dlatego żyjemy", kolejne tomy wierszy to: "Sól", "Sto pociech", "Wszelki wypadek", "Wielka liczba", "Ludzie na moście", "Koniec i początek", "Chwila", "Dwukropek" i "Tutaj". Po śmierci poetki ukazał się tomik "Wystarczy". Szymborska w 1996 r. została laureatką literackiej Nagrody Nobla.
Czesław Miłosz mówił, że Szymborska w poezji przemawiała "chowając swoje prywatne sprawy dla siebie, poruszając się w pewnej od nas odległości, ale zarazem odwołując się do tego, co każdy zna z własnego życia".
Szymborska zadebiutowała w marcu 1945 r. wierszem "Szukam słowa", opublikowanym w dodatku "Dziennika Polskiego" pt. "Walka".
W latach 1953-81 pracowała w krakowskim tygodniku "Życie Literackie", gdzie prowadziła dział poezji i stałą rubrykę Lektury nadobowiązkowe(wznowioną później na łamach dodatku do "Gazety Wyborczej" − "Gazeta o Książkach"). Wybór tych felietonów opublikowany został kilkakrotnie w formie książkowej.
Szymborska wydała 13 tomików wierszy: "Dlatego żyjemy" (1952), "Pytania zadawanie sobie" (1954), "Wołanie do Yeti" (1957), "Sól" (1962), "Sto pociech" (1967), "Wszelki wypadek" (1972), "Wielka liczba" (1976), "Ludzie na moście" (1986), "Koniec i początek" (1993, 1996), "Chwila" (2002), "Dwukropek" (2005), "Tutaj" (2009) oraz – wydany pośmiertnie, niedokończony tom "Wystarczy" (2012).
Jej wiersze zostały przetłumaczone na ponad czterdzieści języków. Publikowała także przekłady poezji, głównie z francuskiego i niemieckiego.
Jak mówiła w 2020 r. Joanna Gromek-Illg, autorka książki „Szymborska. Znaki szczególne”, poetka "nie żyła z głową w chmurach. Szła na targ po jarzyny, a potem gotowała sobie dwa ziemniaczki na obiad. A z drugiej strony była bardzo mocno zanurzona w literaturze".
Jak dalej opowiadała, jej życie nie było tak sielskie, jak mogło się wydawać po lekturze „Pamiątkowych rupieci”.
"Szymborska powiedziała autorkom, że to jej wina, bo o przykrych przeżyciach nie chciała rozmawiać. Doznała w życiu wielu strat, sporo rzeczy układało się nie po jej myśli. Ciężkim przeżyciem była śmierć ojca, z którym była bardzo związana. Miała wtedy 13 lat, to musiało wpłynąć na rozwój jej osobowości. Przeżycia okupacyjne też pozostawiły ślad w psychice wrażliwej, młodej kobiety. Mówiła o tym niechętnie. Jedynym źródłem, z którego możemy się dowiedzieć, co myślała w tym czasie, jest tzw. pele mele, czyli rodzaj pamiętnika, do którego wpisywały się jej koleżanki i koledzy, ale także ona sama. Ten zeszyt ujawnia jej poczucie humoru, inteligencję, dystans do rzeczywistości, ale także skrytość. Pisze, że zazdrości komuś, kto potrafi mówić o sobie. Z listów pisanych do niej przez zaprzyjaźnionego młodego malarza wiemy, że miała już wtedy swoje środowisko, w którym rozmawiało się na istotne tematy. W czasie okupacji dużo czytała, próbowała też pisać opowiadania" - mówiła w rozmowie z PAP Gromek-Illg.
Literacka Nagroda Nobla
Szymborska napisała ok. 350 wierszy, zapewniły jej one w 1996 r. literacką Nagrodę Nobla. Swój pobyt w stolicy Szwecji nazywała "tragedią sztokholmską".
W trakcie uroczystości poetka paliła papierosy z Karolem Gustawem, a do luksusowego hotelu zabrała ulubiony chiński termos – co wieczór prosiła kelnerów, żeby nalewali jej wrzątek. Konieczność wystąpień publicznych i popularność związana z Noblem okazała się tak ciężka do zniesienia, że przyjaciele Szymborskiej dzielili jej życie na dwa etapy: przed i po "tragedii sztokholmskiej". "Zniosła to z godnością" - podsumował przyjaciel poetki Jerzy Illg w książce "Mój Znak".
Po przyznaniu Szymborskiej Nobla, spekulowano, że bardziej na tę nagrodę zasługiwał Herbert, przypisywano mu też zazdrość o to wyróżnienie. W opublikowanej korespondencji poetów jest m.in. telegram Zbigniewa Herberta z 6 października 1996 roku, w którym gratuluje Szymborskiej. Wisława odpowiada: "Zbyszku, Wielki Poeto! Gdyby to ode mnie zależało, to Ty byś teraz męczył się nad przemówieniem...".
W 1991 r. Szymborska otrzymała Nagrodę im. Goethego, w 1995 r. została laureatką Nagrody Herdera. W maju 1995 r. Uniwersytet Poznański nadał jej tytuł doktora honoris causa. W 1996 r. Wisława Szymborska otrzymała także nagrodę polskiego PEN Clubu. W 2001 r. została członkiem honorowym American Academy of Arts and Letters. W 2011 r. uhonorowano ją najwyższym odznaczeniem państwowym − Orderem Orła Białego.
Guzik i Kopkiewicz rezydentkami mieszkania Szymborskiej w 2022 roku
Zarząd Fundacji Wisławy Szymborskiej dokonał wyboru dwóch osób, które będą rezydentami mieszkania poetki w Krakowie w 2022 roku, w ramach Programu Rezydencji Poetyckich "Wisława Szymborska Poetry Residencies – Jerzy Pieterkiewicz Educational Foundation". Są to Joanna Guzik i Aldona Kopkiewicz.
Jak poinformowano na stronie Fundacji, "każda z rezydentek będzie przebywać w mieszkaniu Szymborskiej przez 4 tygodnie, w ustalonym z organizatorem terminie, by móc realizować swój projekt poetycki". Organizator zapewnia również rezydentkom stypendium pieniężne w wysokości 2 tys. zł netto i zwrot kosztów przejazdu do 400 zł.
Joanna Guzik to poetka urodzona w 1981 roku w Łodzi. Debiutowała tomem poetyckim "Miłość z wczorajszym oddechem" w roku 2001. Najnowszy tomik wydany w 2021 roku "Cztery koma zając" jest siódmym tomikiem autorki, czwartym wydanym pod skrzydłami wydawnictwa Papierowy Motyl, druki zaś z okładką Andrzeja Pągowskiego.
"Pisarka upust swojej wyobraźni przekłada również na tekstylia, nawiązując do historii swojego miasta, czyli włókiennictwa. Potrafi bawić się słowem, nie bojąc się poruszać trudnych tematów. Autorka poprzez pisanie i swoją pasję wspiera osoby i instytucje w potrzebie. Trzykrotnie pieniądze ze sprzedaży tomików przekazała na Fundację Dom w Łodzi dla chorych dzieci. Organizuje wieczorki poezji w formie teatralnej w Domach dla Seniorów. Poprzez słowo pomaga innym" - wskazano.
Podano, że istotą pracy Joanny Guzik w czasie pobytu rezydencjalnego w ramach Rezydencji Poetyckich będzie napisanie nowych wierszy, wydanie ich w kolejnym tomiku poezji oraz zachęcanie ludzi do czytania, pisania przy jednoczesnym umacnianiu pamięci Wisławy Szymborskiej.
Aldona Kopkiewicz to poetka, krytyczka literacka, eseistka, autorka bajek dla dzieci urodzona w 1984 roku w Szczecinie. Ukończyła studia na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 2019 uzyskując doktorat w dziedzinie literaturoznawstwa.
Kopkiewicz jest autorką trzech tomów poetyckich. W 2015 roku nakładem Wydawnictwa Lokator ukazał się jej debiutancki poemat pt. "sierpień". Trzy lata później, nakładem WBPiCAK, ukazała się jej druga książka poetycka – "Szczodra". W 2020 roku, również nakładem WBPiCAK wydany został tomik "Na próbę". Kopkiewicz jest laureatką dwóch prestiżowych nagród literackich. W 2016 roku otrzymała Wrocławską Nagrodę Poetycką "Silesius" za poemat "sierpień". W 2019 roku poetka otrzymała Nagrodę Fundacji im. Kościelskich za tom poezji pt. "Szczodra".
Podczas Rezydencji Poetyckiej w mieszkaniu Wisławy Szymborskiej Aldona Kopkiewicz chciałaby pracować nad książką poetycką, którą roboczo nazywa "Piosenki niewinności i doświadczenia". (PAP)
Autorka: Katarzyna Krzykowska
mmi/
