2020-11-05 12:02 aktualizacja: 2020-11-06, 09:02
Księżyc widziany z San Pedro de Atacama, na pustyni Atacama w Chile. Astronomowie twierdzą, że jest to najbliższa i największa pełnia księżyca 2012 r. Fot. PAP/EPA / FELIPE TRUEBA
Blisko 14 mln euro otrzymają Polacy na budowę nowego teleskopu w Chile oraz badania astronomiczne w ramach grantu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC) Synergy. Jest to jedna z największych dotacji naukowych na świecie i pierwsza tego typu w Polsce - poinformowała Polska Akademia Nauk.
Środki otrzyma zespół prof. Grzegorza Pietrzyńskiego z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika (CAMK) PAN. Głównym naukowym celem grantu jest dokonanie bardzo dokładnych pomiarów odległości na bardzo różnych skalach od okolic Słońca do bardzo odległych zakątków wszechświata. W tym celu za pieniądze z grantu ERC Synergy powstanie nowy teleskop w polskim Obserwatorium Cerro Armazones w północnym Chile - wynika z informacji przekazanych przez Polską Akademię Nauk.
"Na budowę teleskopu przewidziane jest 6 mln euro, dodatkowo mamy 1 mln euro na kamerę. Na instrumenty i ich instalacje przewidziano 7 mln euro. Reszta funduszy przeznaczona jest m.in. na obsługę teleskopu, wyjazdy, pensje dla personelu" - powiedział PAP prof. Grzegorz Pietrzyński.
Realizacja grantu i badań w jego ramach potrwa 6 lat. Ale - jak podkreśla prof. Pietrzyński - wybudowany teleskop o średnicy zwierciadła 2,5 m oraz kamera pozwalająca na obserwacje w dziedzinie promieniowania podczerwonego, będą mogły być z powodzeniem wykorzystywane także później na potrzeby innych badań.
"To doskonała inwestycja na wiele dekad. Chile to najlepsze miejsce do prowadzenia obserwacji astronomicznych na Ziemi! Również tam budowany jest właśnie największy teleskop świata" - przypomniał naukowiec.
"Nasze prace utrudnia pandemia koronawirusa. Polskie obserwatorium w Chile jest od pół roku zamknięte. Liczę jednak, że projekt w ramach nowo otrzymanego grantu rozpocznie się bez opóźnień - jego początek zaplanowaliśmy na listopad przyszłego roku" - dodał naukowiec.
Prace naukowców z CAMK PAN do tej pory były realizowane m.in. ze środków z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Projekt badawczy zatytułowany „Precyzyjna kalibracja kosmicznej skali odległości w dobie wielkich przeglądów” będzie realizowany w konsorcjum, którego liderem jest CAMK PAN. Koordynatorem (PI) ze strony Centrum Fizyki Teoretycznej PAN jest prof. Bożena Czerny. Partnerami projektu są też Universidad de Concepción, Obserwatorium Paryskie oraz The Heidelberg Institute for Theoretical Studies. Jak wynika z informacji przekazanych przez prof. Pietrzyńskiego, około połowa osób zaangażowanych w działanie projektu pochodzić będzie z polskich ośrodków - będzie ich w sumie około dziesięcioro.
"Głównym celem tego przedsięwzięcia są bardzo dokładne pomiary odległości na bardzo różnych skalach od okolic Słońca do bardzo odległych zakątków wszechświata. W szczególności posłużą do wyznaczenia słynnej stałej Hubble’a (H0), która opisuje tempo ekspansji wszechświata, z bezprecedensową dokładnością około 1 proc." - czytamy w informacji PAN. Jak zaznaczono, precyzyjna wartość parametru Hubble’a jest konieczna, aby móc poznać ewolucję naszego wszechświata i zbadać istotę ciemnej energii, która stanowi około 70 proc. energii wszechświata.
"Znajomość precyzyjnej wartości prędkości, z jaką rozszerza się nasz Wszechświat, jest kluczowa w poznaniu jego natury, a każde znaczące poprawienie tej dokładności zawsze doprowadzało do rewolucyjnych odkryć. Jednym z przykładów jest odkrycie przyśpieszonej ekspansji Wszechświata, które zostało uhonorowane Nagrodą Nobla z fizyki w 2011 r." - podkreślono w komunikacie PAN.
Niezależnie od pomiarów odległości do supernowych, naukowcy przeprowadzą szeroko zakrojone monitorowanie kwazarów. Dzięki rejestracji opóźnień sygnałów w różnych barwach wyznaczą odległości do ponad 150 tych obiektów.
Kierownik projektu prof. Grzegorz Pietrzyński jest laureatem wielu prestiżowych grantów badawczych w tym Advanced Grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC). Jest założycielem, liderem i kierownikiem międzynarodowego projektu Araukaria. Był również laureatem licznych nagród w tym nagrody im. Mariana Mięsowicza Polskiej Akademii Umiejętności za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fizyki (2011), nagrody pisma “Nature” za wybitny wkład naukowy (2014), oraz nagrody Marii Skłodowskiej-Curie PAN w dziedzinie fizyki (2019).
W sumie w tym roku granty ERC Synergy przyznano 34 projektom dotyczącym różnorodnym dziedzin nauki. Projekty realizowane będą głównie w Niemczech, we Francji i w Wielkiej Brytanii. Przeznaczono na ten cel 350 mln euro. O granty mogą się ubiegać zespoły od 2 do 4 głównych badaczy, którzy chcą realizować interdyscyplinarny projekt badawczy, przełomowy w swoich założeniach i który znacząco wpłynie na rozwój nauki.(PAP)
autor: Szymon Zdziebłowski
