2021-07-17 08:50 aktualizacja: 2021-07-17, 11:08
Kopie książek amerykańskiej poetki i eseistki Louise Glueck Fot. PAP/ EPA/Henrik Montgomery
Ukazał się pierwszy przełożony na język polski tomik wierszy zeszłorocznej laureatki literackiego Nobla, amerykańskiej poetki, Louise Glueck - "Ararat". Tłumaczka, Krystyna Dąbrowska, podkreśla, że to najbardziej autobiograficzna książka Glueck, pożegnanie poetki z ojcem, opowieść o rodzinie.
"Biblijna góra Ararat daje nadzieję na nowe życie po potopie. Ale Mount Ararat to także nazwa żydowskiego cmentarza na Long Island, gdzie pochowany jest ojciec poetki. Jego śmierć staje się w tych wierszach osnową opowieści, w której najważniejszymi postaciami są kobiety: przede wszystkim owdowiała żona i córki. Louise Glueck w swojej najbardziej autobiograficznej książce dotyka spraw powszechnych: utarty, kompromisów w miłości, trudnej więzi rodziców i dzieci, siostrzanej rywalizacji, wiary i jej braku. Przyglądając się wnikliwie i odważnie własnej rodzinie tworzy fascynującą mozaikę relacji międzyludzkich w ogóle. W tej mozaice poszczególne wiersze dopełniają się, rozmawiają ze sobą i, nie wiedzieć kiedy, nas też wciągają do rozmowy" - napisała Dąbrowska.
Noblistka urodziła się 22 kwietnia 1943 roku w Nowym Jorku w rodzinie przedsiębiorców. Jej dziadkowie - węgierscy Żydzi - przyjechali do USA na początku XX wieku. Ojciec chciał być pisarzem, ale został biznesmenem. Matka, w przeciwieństwie do wycofanego, podatnego na depresję ojca, była energiczna, ekspansywna. Między nią a córkami kłębiły się trudne emocje. Glueck widzi w tym jedną z przyczyn anoreksji, na którą zapadła w wieku 15 lat. Głodząc się próbowała odepchnąć matkę, dać jej do zrozumienia, że nie jest jej własnością. Rodzina Glueck rzadko rozmawiała o najstarszej córce, zmarłej w niemowlęctwie, ale, jak poetka powiedziała w jednym z wywiadów, "jej nieobecność określiła życie naszej rodziny". Leczenie z anoreksji m.in. terapia psychoanalityczna trwała siedem lat i zakłóciła tok edukacji przyszłej pisarki, która studiowała w Sarah Lawrence College na Columbia University, ale nie uzyskała stopnia naukowego. Gdy zyskała sławę jako pisarka, pracowała jako wykładowca poezji na różnych uczelniach.
Po opuszczeniu uczelni Glueck pracowała jako sekretarka. W 1967 roku wyszła za mąż za Charlesa Hertza, małżeństwo jednak szybko zakończyło się rozwodem. W 1968 roku Glueck opublikowała pierwszy tomik wierszy "Firstborn", który zebrał pochlebne recenzje. Po debiucie poetka cierpiała na blokadę twórczą, która ustąpiła dopiero w 1971 roku, gdy Glueck rozpoczęła wykłady poezji na Goddard College w Vermont. Wiersze napisane w tym okresie złożyły się na tomik "The House on Marshland" (1975), uznawany przez krytyków za pierwszą książkę, w której poetka odnalazła swój własny głos, własną poetycką drogę. W 1973 Glueck urodziła syna, Noaha, a w 1977 roku wyszła za mąż za pisarza Johna Dranowa.
W 1980 roku ukazał się trzeci tomik Glueck - "Descending Figure". W tym samym roku w pożarze spłonął dom poetki w Vermont razem z całym dobytkiem. Ten dramat pobudził Glueck do stworzenia wierszy zebranych w tomie "The Triumph of Achilles" (1985). Z tego tomiku pochodzi wiersz "Mock Orange", doceniony przez feministki, który trafił do kilku antologii poezji amerykańskiej. Po śmierci ojca w połowie lat 80. poetka napisała tomik "Ararat" (1990), który w "The New York Times" w 2012 roku krytyk Dwight Garner nazwał "najbardziej brutalnym i przepełnionym smutkiem tomikiem współczesnej amerykańskiej literatury". "To pierwsza książka, którą widziałam jako całość i kiedy zaczęłam ją pisać, było dla mnie jasne, że albo powstanie mozaika o rozmiarach książki, albo nic z tego nie wyjdzie. Długo próbowałam odkryć ton głosu, który byłby kolokwialny, zdaje się, że nie mam do tego talentu. I w końcu w +Araracie+ zaczęłam go używać. (...) Te wiersze pozbawione są prawie figur stylistycznych, piękna, metafory" - pisała o "Araracie" sama Glueck.
Na początku lat 90. Glueck cieszyła się literackim sukcesem - w 1992 roku ukazał się jej najbardziej chwalony przez krytyków zbiór "The Wild Iris" - ale w życiu osobistym przechodziła ciążki okres - małżeństwo z Dranowem rozpadło się. W 1994 roku ukazał się jej tom esejów "Proofs & Theories: Essays on Poetry", potem "Meadowlands" (1996), tomik wierszy o naturze miłości i małżeństwa. W kolejnych latach ukazały się tomiki "Vita Nova" (1999) i "The Seven Ages" (2001). W 2004 roku, w reakcji na atak terrorystyczny z 11 września 2001 roku, Glueck opublikowała sześcioczęściowy poemat "October". W ostatnich latach poetka wydała m.in. "Averno" (2006), "A Village Life" (2009), a także "Faithful and Virtuous Night" (2014). W 2012 roku ukazały się jej poezje zebrane, a w 2017 roku - kolejny esej - "American Originality".
Wiersze Louise Glueck tłumaczyła Julia Hartwig
Wiersze Louise Glueck tłumaczyła na język polski Julia Hartwig - kilka znalazło się w antologii pt. "Dzikie brzoskwinie". Krystyna Dąbrowska wspominała: "Trafiłam na jej wiersze kilka lat temu, gdy byłam w USA. Przeglądałam w księgarni wielki tom jej +Wierszy zebranych+ i tak mnie poruszyły, że, choć nic o autorce nie wiedziałam, od razu kupiłam tę książkę. Trudno jest jakoś podsumować twórczość Louise Glueck, bo to poetka, która napisała bardzo wiele, a każda książka jest inna. Jej twórczość jest bardzo różnorodna" - mówiła Dąbrowska w rozmowie z PAP dodając, że właśnie tom "Ararat" ceni najbardziej. Jej zdaniem każdy tom wierszy Glueck jest inny. "W twórczości Glueck dominuje jednak nurt autobiograficzny - bierze na warsztat relacje miłosne, rodzinne, napięcia i konflikty między bliskimi sobie ludźmi - pisze o swoim ojcu, synu, siostrze i jej dzieciach. Z tych powszechnych doświadczeń wyciąga uniwersalne wątki" - mówiła Dąbrowska.
W opisach poezji noblistki przewijają się takie określenia jak "mroczna", "depresyjna". "Ona jest egzystencjalna i często pełna smutku. Czy depresyjna? Moim zdaniem - nie. Styl pisania Glueck jest pozbawiony ozdobników, poetka dobiera się do rodzinnych dramatów bez znieczulenia, ale w jej języku jest pewien rodzaj dystansu, który sprawia, że czytelnik nie jest wciągany bezpośrednio w wir mrocznych emocji. Na pewno Glueck pisze o ciemnych stronach życia, zgłębia je, drąży, ale opisuje to bardzo powściągliwie, bez histerii" - powiedziała Dąbrowska.
Po "Araracie" każda książka Gluck będzie konstruowana jako cykl poetycki o przemyślanej dramaturgii, jako całość, która mówi więcej, niż jej poszczególne elementy. Ta metoda przyniosła spektakularny efekt w tomie "Wild Iris" (1992) wyróżnionym Nagrodą Pulitzera. Kolejne jej tomiki to "Meadowlands" (1996), "Vita Nova" (1999), "The Seven Ages" (2001), "Averno" (2006) "A Village Life" (2009) "Faithful and Virtuous Night" (2014).
W październiku ukaże się w USA nowy zbiór wierszy Glueck "Winter Recipes from Collective", pierwszy po otrzymaniu nagrody Nobla.
Krystyna Dąbrowska (urodzona w 1979 r.) jest poetką, tłumaczką i eseistką - z wykształcenia graficzką po warszawskiej ASP. Autorka tomów wierszy "Biuro podróży" (2006), "Białe krzesła" (2012), "Czas i przesłona" (2014), "Ścieżki dźwiękowe" (2018). Laureatka Nagrody Kościelskich (2013), Nagrody im. Wisławy Szymborskiej (2013) i Nagrody Literackiej m. st. Warszawy (2019). Jej wiersze były tłumaczone na kilkanaście języków. Przekładała m.in. wiersze W. C. Williamsa, Thoma Gunna, Charlesa Simica, Kim Moore, Helen Ivory, listy Elizabeth Bishop i Roberta Lowella. (PAP)
Tomik "Ararat" opublikowąło wydawnictwo a5. (PAP)
