2023-11-01 13:17 aktualizacja: 2023-11-02, 09:02
Prawnuczka Tamary Łempickiej, Marisa de Lempicka podczas otwarcia wystawy prac Tamary Łempickiej, fot. PAP/ Bartłomiej Wójtowicz
Za tydzień na półki księgarń trafi najnowsza książka Sylwii Zientek zatytułowana "Tylko one. Polska sztuka bez mężczyzn". Podczas prac nad tą publikacją pisarce udało się potwierdzić datę urodzenia Tamary Łempickiej. Według odkrytych dokumentów, Tamara Rosa Hurwitz (w rosyjskim zapisie Gurwic) urodziła się w 1894 roku - 16 czerwca według kalendarza juliańskiego, a 28 czerwca według obowiązującego w Polsce kalendarza gregoriańskiego.
"Na początku tego roku pewien badacz i historyk dotarł do aktu urodzenia malarki i podzielił się ze mną tym odkryciem. Nikt wcześniej, żaden biograf nie znalazł tego dokumentu. Okazuje się, że Tamara odmładzała się jeszcze bardziej, niż wynikało to z rozmaitych przypuszczeń" - mówi PAP pisarka Sylwia Zientek. To ważne odkrycie, bo słynna malarka starała się ukryć swój wiek. "Dzisiaj niezwykle trudno ustalić fakty z okresu dzieciństwa i młodości Łempickiej. Przyczyniła się do tego głównie sama artystka, a po jej śmierci córka Kizette. Obie zatajały prawdziwą datę oraz miejsce urodzenia Tamary" - czytamy w książce "Tylko one. Polska sztuka bez mężczyzn".
Jak podaje Sylwia Zientek, "artystka przyszła na świat jako Rozalia Tamara Hurwitz-Górska (z ros. Gurwic), prawdopodobnie w Moskwie, a nie w Warszawie, jak lubiła podkreślać. Miała starszego brata Stanisława i młodszą siostrę Adriannę, z którą była blisko związana. Od początku budowania kariery artystycznej Tamara zatajała swoje żydowskie pochodzenie. Wymazany przez malarkę z życiorysu ojciec Borys Mojsijewicz Hurwitz był rosyjskim Żydem, średnio zamożnym kupcem. Do dzisiaj nie wiadomo, czy kiedy jego dzieci były małe, po prostu opuścił rodzinę, czy przebywał w więzieniu" - czytamy w książce Zientek.
Pisarka podała w swojej publikacji także informacje na temat przodków słynnej malarki. "Pochodzący z Warszawy dziadkowie Tamary, Bernard i Klementyna (z domu Bauman) Deklerowie, wraz z dziećmi (w tym matką malarki Malwiną) tworzyli dość zamożną żydowską rodzinę kupiecką. Wbrew opowieściom Łempickiej o przodkach przybyłych do Polski z armią Napoleona zasymilowani Deklerowie nie zaliczali się do wysokich sfer Warszawy. Tamara wychowywała się w Petersburgu i Warszawie. Przez część roku przebywała w domu Deklerów, władała polskim i była zaznajomiona z polską kulturą".
W rozmowie z PAP pisarka wyjawia kulisy dotarcia do odpisu metryki malarki, a szczegóły odkrycia zamieszczone są w Postscriptum do rozdziału poświęconego Łempickiej. "Informacje o dokładnej dacie i miejscu urodzenia Tamary Łempickiej oraz brzmieniu nazwiska jej ojca przekazał mi 21 marca 2023 roku genealog i historyk Andrzej Słowicki, który twierdzi, że do dokumentów poświadczających te dane dotarł w sierpniu 2020 roku i później. Zgodnie z kopią zapisu o urodzeniu i chrzcie, znajdującą się w archiwum Andrzeja Słowickiego, Tamara Rosa Hurwitz (w rosyjskim zapisie Gurwic) urodziła się w 1894 roku, 16 czerwca według kalendarza juliańskiego, a 28 czerwca według obowiązującego w Polsce kalendarza gregoriańskiego. Rodzicami Tamary byli mieszczanin tukkumski, kupiec Benno Wilhelm Gurwic oraz Malwina Gabriela, z domu Dekler. Powyższe informacje publikowane są po raz pierwszy" - podaje w swej książce Sylwia Zientek.
Jak precyzuje pisarka, "artystka starała się zatrzeć ślady pozwalające określić jej wiek. Manipulowała datą urodzenia – odmładzała się. W dotychczasowych publikacjach poświęconych Tamarze Łempickiej (w tym także opracowaniach naukowych oraz katalogach wystaw polskich i zagranicznych) najczęściej wskazywaną datą urodzenia jest 16 maja 1898, rzadziej 1894 roku". Jak informuje pisarka, dotarcie do oryginalnych dokumentów może jednak jeszcze potrwać. "W związku z trwającą inwazją Rosji na Ukrainę i wynikającą z niej blokadą dostępu dla obywateli Unii Europejskiej do rozmaitych instytucji rosyjskich, w tym archiwów, dotarcie przeze mnie w sposób oficjalny do aktu urodzenia Łempickiej albo innych dokumentów potwierdzających ten fakt jest obecnie niemożliwe. Upublicznienie legalnie pozyskanego dokumentu zawierającego wskazane w niniejszej książce informacje będzie stanowić przełom w badaniach nad Łempicką i jej rodziną" - podaje autorka.
Tamara Łempicka wciąż jest bardzo popularna w Polsce. Ta popularność to także efekt dwóch wystaw, które odbyły się w 2022 i 2023 roku. Były to trzy monograficzne wystawy artystki: w Muzeum Narodowym w Lublinie, w Muzeum Narodowym w Krakowie oraz w muzeum Villa La Fleur w Konstancinie-Jeziornej. (PAP Life)
Autorka: Dorota Kieras
