2024-05-05 08:06 aktualizacja: 2024-05-05, 18:12
Rzeka Bug w Niegowie. Zdj. ilustracyjne. Fot. PAP/Paweł Supernak
Globalna różnorodność biologiczna w XX wieku spadła o ok. 2-11 proc. przede wszystkim z powodu zmian w użytkowaniu gruntów. Prognozy pokazują, że w pierwszej połowie XXI wieku główną przyczyną jej utraty będą zmiany klimatyczne - informuje czasopismo „Science”.
Na jego łamach ukazały się wyniki dużego, międzynarodowego badania (https://doi.org/10.1126/science.adn3441), w którym porównywano wpływ trzynastu różnych modeli zmian użytkowania gruntów i zmian klimatu na cztery różne wskaźniki różnorodności biologicznej, a także na dziewięć usług ekosystemowych.
Obecnie, zgodnie z ustaleniami Międzyrządowej Platformy ds. Różnorodności Biologicznej i Usług Ekosystemowych (IPBES), za najważniejszy czynnik wpływający na utratę różnorodności biologicznej uznaje się sposób użytkowania gruntów. Światowi eksperci są jednak podzieleni co do tego, jak bardzo różnorodność ta zmieniła się w ciągu ostatnich dziesięcioleci.
Aby odpowiedzieć na to pytanie, badacze przetestowali rozmaite scenariusze i zależności, dzięki którym ustalili, że globalna bioróżnorodność w ubiegłym stuleciu zmniejszyła się od 2 do 11 proc. z powodu samej zmiany sposobu użytkowania gruntów.
„Włączając do naszego modelu wszystkie regiony świata, byliśmy w stanie rozpoznać wiele dotychczasowych niewiadomych, wykorzystując jakościowe dane" - mówi główny autor omawianej publikacji prof. Henrique Pereira. - "Wierzymy, że (…) to najbardziej wszechstronne oszacowanie trendów w zakresie różnorodności biologicznej na świecie”.
W ramach tego samego badania naukowcy obliczyli także wpływ zmiany sposobu użytkowania gruntów na tzw. usługi ekosystemowe, czyli wkład naturalnych ekosystemów w szeroko pojęty dobrobyt człowieka. Innymi słowy - na korzyści, jakie natura zapewnia ludziom. Okazało się, że na przestrzeni XX w. nastąpił ogromny wzrost świadczenia produkcyjnych usług ekosystemowych, takich jak produkcja żywności i drewna; jednocześnie tzw. regulujące usługi ekosystemowe, np. zapylanie, retencja azotu czy sekwestracja węgla, uległy umiarkowanemu pogorszeniu.
Naukowcy zbadali także, w jaki sposób różnorodność biologiczna i usługi ekosystemowe mogą ewoluować w przyszłości. Na potrzeby tych prognoz do swoich obliczeń dodali zmianę klimatu jako rosnącą siłę napędową zmiany różnorodności biologicznej.
Wyniki pokazały, że zmiana klimatu będzie dodatkowo obciążać bioróżnorodność i usługi ekosystemowe. I choć zmiana użytkowania gruntów pozostanie istotną kwestią, to globalne ocieplenie już niebawem może stać się najważniejszym czynnikiem powodującym utratę różnorodności biologicznej. We wszystkich przetestowanych scenariuszach – od zrównoważonego rozwoju po scenariusz o wysokiej emisji - łączny wpływ zmiany użytkowania gruntów i zmiany klimatu skutkuje wyraźną utratą różnorodności biologicznej we wszystkich regionach świata.
„Celem testowania modeli długoterminowych nie jest przewidywanie tego, co się stanie, ale raczej poznanie alternatyw, dzięki czemu będzie możliwe unikanie tych scenariuszy, które są najmniej pożądane, a kierowanie się ku tym, które przynoszą pozytywne skutki. Scenariusze te zależą zaś od wybranej przez nas polityki i podejmowanych każdego dnia decyzji” - powiedziała współautorka artykułu dr Inês Martins z Uniwersytetu w Yorku.
Badacze zauważają również, że nawet najbardziej zrównoważony scenariusz nie uwzględnia wszystkich polityk, które można wdrożyć w nadchodzących dziesięcioleciach. Przykładowo: żaden z nich nie uwzględniał działań mających na celu zwiększenie efektywności i zasięgu obszarów chronionych lub prowadzących do ponownego zdziczenia na dużą skalę.
„Z pewnością istnieją różne niewiadome, jednak nasze ustalenia wyraźnie pokazują, że obecna polityka jest niewystarczająca, aby osiągnąć międzynarodowe cele w zakresie różnorodności biologicznej. Potrzebujemy nowych pomysłów, aby poczynić postępy w rozwiązaniu jednego z największych problemów na świecie, jakim jest utrata bioróżnorodności spowodowana przez człowieka” - podsumowała prof. Pereira.(PAP)
Autorka: Katarzyna Czechowicz
kgr/
