Znany kompozytor odznaczony Orderem Orła Białego

Jerzy Maksymiuk urodził się 9 kwietnia 1936 r. w Grodnie. Studiował kompozycję pod kierunkiem Piotra Perkowskiego (dyplom w 1962), grę na fortepianie u Jerzego Lefelda (dyplom w 1964) oraz dyrygenturę w klasie Bogusława Madeya (dyplom w 1969) w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie.

W 1972 r. stanął na czele Polskiej Orkiestry Kameralnej (POK). Zespół koncertował pod jego batutą na całym świecie w tak prestiżowych salach, jak Carnegie Hall czy Wiener Verein. Sukcesem był także kontrakt z wytwórnią płytową EMI. Maksymiuk był dyrektorem Polskiej Orkiestry Kamerlanej do 1984 r. Wówczas objął stanowisko szefa BBC Scottish Symphony Orchestra w Glasgow (zajmował je do 1993 r.). Polska Orkiestra Kameralna zmieniła wówczas nazwę na Sinfonia Varsovia i zaprosiła do współpracy Yehudiego Menuhina, który przez lata sprawował funkcję pierwszego gościnnego dyrygenta.

Czytaj więcej

Prezydent odznaczył prof. Jadwigę Puzyninę i Jerzego Maksymiuka Orderem Orła Białego

Maksymiuk zawsze propagował muzykę współczesną. Jest jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Wielokrotnie brał udział w festiwalu Warszawska Jesień. Za wybitne kreacje wykonawcze dwukrotnie dostał nagrodę "Orfeusza". Dokonał prawykonań ok. 200 współczesnych utworów. W uznaniu tych zasług Strathclyde University w Glasgow uhonorował go tytułem Doctor of Letters. Elgar Society przyznało mu prestiżowy złoty medal za popularyzowanie muzyki Edwarda Elgara.

Dyrygent w jednym z wywiadów mówił, że najbardziej w życiu żałuje, że nie podjął się prawykonania "Orawy" Kilara, kiedy kompozytor mu to zaproponował. Prawykonanie odbyło się w Zakopanem w 1986 r. Utwór ten Maksymiuk wykonywał wielokrotnie m.in. w nietypowej aranżacji z Sebastianem Karpielem-Bułecką, Januszem Olejniczakiem, Janem Młynarskim i Atom String Quartet podczas koncertu Głosy Gór, z którym to projektem koncertował m.in. w Carnegie Hall w Nowym Jorku.

Maksymiuk jest również kompozytorem, autorem około 40 utworów. "Największe zdolności mam do kompozycji, ale późno to dowodzić, bo wszyscy mówią: "Kto to jest Maksymiuk? No dyrygent"" - skarżył się w filmie "Maksymiuk. Koncert na dwoje". Na płycie "Perfekcjonista" znalazł się jego utwór "Liście gdzieniegdzie spadające" na orkiestrę kameralną i fortepian (2011 r.) Partię fortepianu wykonuje sam artysta. Maksymiuk cytowany przez Marcina Majchrowskiego z radiowej Dwójki w tekście towarzyszącym albumowi, wyznał, że tytuł swojego utworu zawdzięcza "zauroczeniu sposobem nazywania utworów przez Debussy’ego".

Claude Debussy jest zresztą ulubionym kompozytorem Maksymiuka. W wywiadzie udzielonym PAP w 2016 r. dyrygent mówił, że docenia go za "stworzenie eterycznej, delikatnej muzyki opartej na nowej harmonii".

Od 1983 r. Maksymiuk sprawował funkcję dyrektora artystycznego BBC Scottish Symphony Orchestra. Zarówno z tym zespołem, jak i z Polską Orkiestrą Kameralną, wielokrotnie występował na największym światowym festiwalu muzyki klasycznej – BBC Proms. Razem z Polską Orkiestrą Kameralną nagrywali dla EMI Abbey Road w Londynie, gdzie jak wspominał Maksymiuk powstało 14 płyt. W różnych wywiadach opowiadał, że pewnego razu orkiestra minęła się w drzwiach studia z Beatlesami, że musiał opóźnić rozpoczęcie próby, bo panie z orkiestry rozmawiały z Paulem McCartneyem.

"Gdy do Warszawy przyjechał w 1982 roku Neville Marriner ze swoją orkiestrą (Academy of St. Martin in the Filelds - przyp. PAP), Maksymiuk, dla którego Marriner był Bogiem (to on powiedział o Polskiej Orkiestrze Kameralnej: "Uwaga, pojawiła się taka orkiestra, że musimy na nią uważać!") postanowił ugościć orkiestrę, ponieważ ówczesne władze nie bardzo kwapiły się do godnego przyjęcia gości z Zachodu. Przyjęcie dla kilkudziesięciu osób (dwie orkiestry) odbyło się w Bristolu. Zapłacił Maksymiuk. Przy pożegnaniu nieświadomy tego Marriner poprosił go, żeby podziękował ministrowi kultury za wspaniały bankiet" - głosi jedna z anegdot odnaleziona na stronie internetowej artysty. W filmie "Maksymiuk. Koncert na dwoje" Maksymiuk odwiedza Neville'a Marrinera, który wspomina, że w młodości Maksymiuk miał przydomek Mad Max.

Czytaj więcej

Oto dama Orderu Orła Białego. Kim jest Jadwiga Puzynina?

"Dążę do tego, by pod moją batutą orkiestra wydobyła nie tylko credo utworu, jego najważniejsze momenty, ale by sama też zaprezentowała się w całej krasie. To oznacza mozolne próby, których efektem będzie wydobycie pięknego indywidualnego i zespołowego brzmienia instrumentów, rytmicznego zespolenia, utrzymania czasem i zawrotnego tempa, zachwycenia publiczności" - powiedział PAP w 2023 r. Maksymiuk.

Dyrygent zasłynął wśród muzyków chętnie powtarzanym przed próbami powiedzeniem: "Panowie, śluby przełożyć, pogrzeby odwołać". Jego styl odzwierciedla osobowość - to mieszanka perfekcjonizmu z żywiołowością. "W zasadzie do tego zawodu się nie nadaję, bo mam zbytnią nerwowość, pobudliwość, muszę być przygotowany absolutnie, a na +absolutnie+ nie ma czasu. Zbytnie wnikanie w partyturę jest tak samo złe jak nieumienie tej partytury. Muzycy usypiają" - mówił w filmie "Maksymiuk. Koncert na dwoje" przy okazji przygotowywania "Eroiki".

"Jeżeli coś będzie niezupełnie tak, jak brzmi mi w głowie, to nie będzie takiego kłopotu. A zresztą może brzmieć w głowie, co jest trudno wykonalne albo niewykonalne, co wtedy zrobić? Uciąć swoją głowę i popatrzeć, jak ludzie grają, ale charakter nie bardzo mi pozwala. To znaczy nie na tyle, że inna muzyka jest, tylko jeżeli jest niedokładnie wykonana, ja tego nie bardzo mogę znieść" - tłumaczył.

"Maestro Jerzy Maksymiuk to artysta renesansowy. Dyrygent, kompozytor, pianista, porywający tak artystycznie, jak behawioralnie. Nie da się być obojętnym na Jerzego Maksymiuka. We współczesnej kulturze zajmuje w pełni mu należne miejsce poczesne, rzekłbym wręcz żartobliwie, że na stałe rezyduje w panteonie piękna i sławy" - powiedział PAP w 2023 r. dyrektor naczelny i artystyczny Polskiej Orkiestry Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa Piotr Baron. "Każde jego dzieło napisane, czy też wykonane (albo niekiedy jedno i drugie równocześnie) pozostawia słuchacza głęboko poruszonego i wzruszonego" - dodał. "Maestro Jerzy nie bierze jeńców. Muzykę penetruje i eksploruje do końca zarażając swoim entuzjazmem tak wykonawców, jak publiczność" - zaznaczył.(PAP)

Autorki: Anna Kruszyńska, Olga Łozińska

nl/