2024-07-04 06:28 aktualizacja: 2024-07-04, 11:05
Premier Wielkiej Brytanii Rishi Sunak. Fot. PAP/EPA/LUDOVIC MARIN / POOL
Rishi Sunak jest pierwszym w historii nie-białym premierem Wielkiej Brytanii i pierwszym nie-białym liderem którejś z głównych partii politycznych, ale w czwartkowych wyborach grozi mu, że niechlubnie zapisze się w historii jako pierwszy urzędujący premier, który nie dostanie się do parlamentu.
Sunak urodził się w 1980 roku w Southampton na południu Anglii, jako dziecko imigrantów z indyjskiej diaspory we wschodniej Afryce. Jego ojciec był lekarzem, matka prowadziła aptekę. Uczęszczał do jednej z najdroższych prywatnych szkół średnich w kraju, Winchester College, studiował filozofię, politykę i ekonomię na Uniwersytecie Oksfordzkim, a następnie uzyskał tytuł MBA na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii.
W Kalifornii poznał przyszłą żonę Akshatę Murty, córkę indyjskiego miliardera, jednego z założycieli giganta w sektorze IT, firmy Infosys. Po studiach MBA pracował jako analityk w banku inwestycyjnym Goldman Sachs, a następnie w funduszach hedgingowych.
Po powrocie do Wielkiej Brytanii został kandydatem Partii Konserwatywnej na posła okręgu Richmond w hrabstwie Yorkshire i w 2015 roku został wybrany do Izby Gmin. W kampanii przed referendum w 2016 roku opowiadał się za wystąpieniem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Jego pierwszą rządową funkcją było stanowisko podsekretarza stanu ds. lokalnych w gabinecie Theresy May. Po objęciu urzędu premiera przez Borisa Johnsona – którego Sunak poparł w rywalizacji o partyjne przywództwo – został wiceministrem finansów. Po raz pierwszy dał się poznać szerszej publiczności, gdy w kampanii przed wyborami w 2019 roku dwukrotnie reprezentował Partię Konserwatywną w debatach telewizyjnych.
W lutym 2020 roku po przeprowadzonej przez Johnsona rekonstrukcji rządu, został ministrem finansów. Jego nominacja zbiegła się z początkiem pandemii Covid-19 i jak się okazało, niemal natychmiast musiał się mierzyć z jej gospodarczymi skutkami. Zyskał uznanie programem wypłacanych z budżetu grantów dla firm, by te nie zwalniały pracowników w czasie pandemii, dzięki czemu nie było dużego wzrostu bezrobocia. Był też autorem programu pomocy dla sektora gastronomicznego, choć później pojawiły się opinie, że program ten zaostrzył drugą falę pandemii.
W kwietniu 2022 roku Sunak został ukarany, wraz z m.in. Johnsonem, za udział w jednej z licznych imprez, które odbywały się na Downing Street, mimo obowiązujących w kraju restrykcji. Skandal wokół tych imprez rozpoczął sondażowy zjazd Partii Konserwatywnej i zmusił Johnsona do rezygnacji. Sunak wystartował w partyjnych wyborach mających wyłonić jego następcę, ale w decydującym głosowaniu, przeprowadzonym wśród członków partii, przegrał z ówczesną minister spraw zagranicznych Liz Truss. Jednak chaos, jaki wywołały jej plany gospodarcze, sprawił, że konserwatyści zmusili są do ustąpienia i w październiku 2022 roku powierzyli przywództwo partii, a w efekcie urząd premiera, w ręce Sunaka, licząc, że uporządkuje on sytuację.
Obejmując urząd, miał 42 lata i został najmłodszym brytyjskim premierem od 210 lat. Sunakowi początkowo udało się poprawić notowania konserwatystów, wyraźnie poprawiał relacje z UE, z czasem udało mu się zdusić inflację i doprowadzić do wzrostu gospodarczego. Nie zdołał jednak zrealizować kilku innych kluczowych obietnic – skrócenia kolejek do lekarza, zatrzymania nielegalnej imigracji, redukcji długu publicznego ani obniżenia podatków. Nie zdołał też zjednoczyć coraz bardziej skłóconej Partii Konserwatywnej.
W odbudowywaniu pozycji Partii Konserwatywnej nie pomaga też osobowość samego Sunaka, któremu zarzuca się, że jest nazbyt technokratyczny, nie ma zdolności do pociągania za sobą wyborców, zaś jego zapewnienia, że rozumie problemy zwykłych ludzi brzmią mało wiarygodnie w sytuacji, gdy – głównie dzięki majątkowi żony – znajduje się na liście najbogatszych Brytyjczyków.
Po 20 miesiącach sprawowania urzędu premiera przez Sunaka notowania konserwatystów praktycznie wróciły do punktu, w którym były w momencie, gdy przejmował władzę z rąk Liz Truss, a wszystkie sondaże wskazują, że partię czeka najcięższa porażka w jej 190-letniej historii. Nawet sam Sunak nie może być pewien, że uda mu się obronić mandat w swoim okręgu wyborczym, a jeszcze nigdy nie zdarzyło się, by urzędujący premier nie dostał się do parlamentu.
Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)
pp/
