Sejm i Senat uchwaliły patronów 2025 roku w kulturze i historii

Podczas posiedzenia XI kadencji 29 października 2024 r. Senat RP podjął uchwały w sprawie ustanowienia roku 2025 Rokiem ks. prof. Józefa Tischnera, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Władysława Stanisława Reymonta oraz Wojciecha Jerzego Hasa.

"Ks. prof. Józef Tischner, jako wybitna postać polskiej filozofii i duchowości, przez całe życie budował mosty między różnymi środowiskami i nurtami umysłowymi. Jego działalność i dziedzictwo zachowują wartość zarówno w kontekście religijnym, jak i świeckim, a filozofia człowieka i solidarności pozostaje inspiracją w wielu współczesnych debatach. Senat Rzeczypospolitej Polskiej, mając na uwadze wybitne osiągnięcia jednego z najważniejszych polskich filozofów, duchownych i intelektualistów, postanawia w 25. rocznicę Jego śmierci ustanowić rok 2025 Rokiem ks. Józefa Tischnera" - informuje izba wyższa parlamentu.

9 lipca 2025 r. będzie obchodzona 80. rocznica śmierci jednej z największych polskich poetek Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej (1891-1945). Jej spuścizna to ok. 500 wierszy, 20 sztuk teatralnych oraz kilkanaście słuchowisk radiowych.

"Nie jest poetką zapomnianą. Jej wiersze wykonywane były jako piosenki m.in. przez Ewę Demarczyk, Annę German, Irenę Santor, Czesława Niemena, Halinę Kunicką, Krystynę Jandę, Marylę Rodowicz, Marka Grechutę, Annę Marię Jopek, Grzegorza Turnaua, Kayah, Natalię Kukulską. Po dramaty sięgają kolejne pokolenia reżyserów teatralnych" - czytamy.

W 2025 r. minie 100. rocznica śmierci Władysława Reymonta - laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, którą Akademia Szwedzka przyznała mu 13 listopada 1924 r. za powieść "Chłopi". Zdobył popularność dzięki powieściom "Ziemia Obiecana" i "Komediantka". "Tygodnik Ilustrowany" rozpoczął publikację powieści "Chłopi" w 1902 r., a w 1904 r. ukazała się ona w wersji książkowej.

"Uniwersalna, ponadczasowa treść „Chłopów” sprawiła, że przetłumaczono powieść na 29 języków, powstały także jej filmowe adaptacje oraz różne inscenizacje" - uzasadnia Senat ustanowienie roku 2025 Rokiem Władysława Stanisława Reymonta.

W setną rocznicę urodzin izba wyższa polskiego parlamentu ustanowiła nadchodzący rok Rokiem Wojciecha Jerzego Hasa (1925-2000) - jednego z najwybitniejszych polskich filmowców. W jego dorobku są m.in. "Pożegnania", "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Lalka" i "Sanatorium pod klepsydrą".

"Has sięgał do kanonu europejskiego dziedzictwa kultury i wypełniał swe filmy bogatą metaforyką. Należał do gigantów światowego modernizmu, ale zarazem tworzył filmy arcypolskie, zawsze podejmując dialog z rodzimą mitologią, kompleksami i politycznymi narracjami" - czytamy w uzasadnieniu uchwały.

Posłowie Sejmu RP zdecydowali, że patronami 2025 roku będą: Stefan Żeromski, Antoni Słonimski, Olga Boznańska, gen. Kazimierz Sosnkowski, Franciszek Duszeńko, pierwsi królowie Polski oraz bohaterowie z Katynia, Charkowa i Miednoje.

Okazją do ogłoszenia roku Stefana Żeromskiego jest przypadająca w 2025 r. setna rocznica śmierci autora "Popiołów".

"Był twórcą przekonanym o doniosłej funkcji literatury, wierzył bowiem w szczególne posłannictwo pisarza i w jego odpowiedzialność za kształtowanie losu narodu i Ojczyzny" - uzasadniają posłowie. "Bogatej twórczości literackiej Żeromskiego towarzyszyła równie intensywna wieloletnia działalność niepodległościowa i patriotyczna oraz praca społeczna" - wskazali.

Okazją do obchodów roku Antoniego Słonimskiego jest przypadająca w 2025 r. 130. rocznica urodzin wybitnego poety, pisarza, tłumacza i publicysty.

„W swojej działalności publicznej sprzeciwiał się przemocy politycznej”, a jako prezes Związku Literatów Polskich wykorzystywał swoją pozycję do walki o prawa materialne twórców i bronił wolności słowa" - uzasadniają parlamentarzyści, którzy określili Słonimskiego jako "jeden z największych autorytetów moralnych".

Posłowie przypomnieli, że w 1964 r. Słonimski złożył do władz PRL List 34 – protest środowiska literackiego przeciwko cenzurze i wydano wobec niego zakaz druku i zagranicznych wyjazdów.

Jedną z patronek roku 2025 będzie malarka Olga Boznańska. W przyszłym roku przypadają 160. rocznica urodzin oraz 85. rocznica jej śmierci.

"Obrazy Boznańskiej należą do najważniejszych dzieł polskiego malarstwa modernistycznego i kanonu historii sztuki, a jej kariera stanowi przykład jednego z najwybitniejszych polskich sukcesów artystycznych na arenie międzynarodowej" - uzasadnili posłowie, podkreślając jednocześnie, że dzieła artystki są wystawiane w najważniejszych polskich muzeach.

"Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w 140. rocznicę urodzin człowieka symbolu wytrwałej walki o niepodległość, znakomitego organizatora Wojska Polskiego i niezłomnego orędownika sprawy polskiej na arenie międzynarodowej, ustanawia rok 2025 Rokiem Generała Kazimierza Sosnkowskiego" - informuje uchwała. Kazimierz Sosnkowski był jednym z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego, w czasie wojny polsko-bolszewickiej z 1920 r. stał się z czołowych dowódców, którzy przyczynili się do polskiego zwycięstwa.

Parlamentarzyści określili Sosnkowskiego jako "znakomitego organizatora Wojska Polskiego i niezłomnego orędownika sprawy polskiej na arenie międzynarodowej" , przypominają, że w 1944 r. W 1944 r. krytykował zachodnich aliantów za niedostateczne wsparcie dla walczącej stolicy Polski i zarzucał im oddanie Polski w sowiecką strefę wpływów.

Okazją do ogłoszenia roku Franciszka Duszeńki (1925-2008) jest przypadająca w przyszłym roku setna rocznica urodzin jednego z najwybitniejszych polskich rzeźbiarzy. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. Aresztowany przez Niemców trafił do obozów koncentracyjnych Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen.

"Doświadczenie wojny zaważyło na życiu młodego artysty. Po wojnie osiadł w Gdańsku, z którym pozostał związany przez resztę życia. Pomiędzy 1952 a 1962 rokiem brał udział w odbudowie zrujnowanego podczas wojny miasta" - czytamy w uzasadnieniu.

Duszeńko był twórcą monumentalnych pomników Ofiar Obozu Zagłady w Treblince (z Adamem Hauptem) oraz Obrońców Wybrzeża na Westerplatte (z A. Hauptem i Henrykiem Kitowskim).

W uchwale o Roku Milenium Koronacji Dwóch Pierwszych Królów podkreślono, że w 1025 r. w katedrze w Gnieźnie królewską koronę włożył tuż przed śmiercią Bolesław Chrobry, a następnie jego syn – Mieszko II Lambert.

"Upamiętnienie wstąpienia na tron Bolesława Chrobrego oraz Mieszka II Lamberta jest wspomnieniem wszystkich tych, którzy skupieni wokół idei rodzącego się państwa polskiego, poświęcali czas, energię, a niekiedy i życie, byśmy dziś byli częścią dumnego grona krajów Europy z wielowiekową tradycją państwowości" - uzasadniają parlamentarzyści.

Izba niższa jednogłośnie przyjęła uchwałę o ogłoszeniu roku 2025 Rokiem Polskich Bohaterów z Katynia, Charkowa, Miednoje, Bykowni i innych miejsc. "Sejm ustawiając rok 2025 Rokiem Polskich Bohaterów z Katynia, Charkowa, Miednoje, Bykowni i innych miejsc przypomina ich jako żywe postaci reprezentujące wolną Polskę – suwerenne, dumne państwo" – wyjaśniono.

"Zbrodnia ludobójstwa, której dokonano wiosną 1940 roku, jest bezprzykładnym w historii mordem na przedstawicielach polskiej inteligencji i elit państwowych. Kłamstwo, że zbrodni tej dokonali Niemcy, było fundamentem PRL i zainstalowania na ziemiach polskich moskiewskich władz. Prawda o tej zbrodni stała się inspiracją wolnościowych dążeń Polaków i jest fundamentem wolnej Polski" - czytamy. (PAP)

Autor: Maciej Replewicz

mr/ dki/kgr/