2024-10-25 17:00 aktualizacja: 2024-10-25, 22:01
Sesja Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Fot. PAP/Leszek Szymański
ONZ nie jest wyłącznie organizacją zapewniającą bezpieczeństwo militarne; jest to cały system eksperckich organizacji w obszarach takich jak klimat, zdrowie, rolnictwo czy wyżywienie; pełni również rolę forum dialogu dla państw - powiedziała PAP prof. UW Patrycja Grzebyk.
Prof. Grzebyk, specjalizująca się w międzynarodowym prawie karnym oraz międzynarodowym prawie humanitarnym w rozmowie z PAP przypomniała, że przyczyną powstania ONZ była II wojna światowa i główną rolą organizacji było i jest zapewnić bezpieczeństwo i utrzymanie porządku na świecie.
Podkreśliła, że II wojna światowa nie była wyłącznie "czasem walki i decyzji militarnych, był to również bardzo intensywny czas dla prawników i polityków, którzy "próbowali stworzyć zręby nowego porządku międzynarodowego" i to właśnie ich udział był kluczowy dla powstania ONZ. To była przede wszystkim "żmudna praca na konferencjach międzynarodowych", przy ustalaniu szczegółów nowej organizacji, choć oczywiście wyznaczanie kierunków działań należało do wielkiej trójki - Churchilla, Roosevelta i Stalina dodała.
Prof. Grzebyk wskazała, że pierwotnie ONZ miała na celu utrzymanie pokoju na świecie, jednak dzisiejsza rola organizacji ma znacznie szersze znaczenie. W tej chwili ONZ to "cały system" eksperckich organizacji skupionych w konkretnych obszarach działania, tj. zdrowie, sprawy uchodźcze, rolnictwo czy wyżywienie. ONZ pełni także rolę "forum do uzgadniania działalności narodów", które zapewnia pole do dyskusji i pomaga rozwiązywać problemy, których państwa nie są w stanie rozwiązać samodzielnie. Organizacja działa również w kierunku zapobiegania konfliktom, czy identyfikując zagrożenia dla bezpieczeństwa.
Podejście ONZ do bezpieczeństwa zdaniem ekspertki jest "bardzo innowacyjne". Dotyczy nie tylko konfliktów zbrojnych, ale również zagrożeń, takich jak zmiany klimatyczne, epidemie, naruszenie praw człowieka - doprecyzowała.
Zdaniem ekspertki, "duże wątpliwości" w organizacji budzi fakt, że rezolucje przyjmowane przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, które grupuje wszystkie państwa świata mają charakter rekomendacji, natomiast decyzje wiążące, które mają pierwszeństwo przed innymi zobowiązaniami międzynarodowymi, są przyjmowane przez Radę Bezpieczeństwa, która składa się m.in z 5 mocarstw: Chin, Francji, Rosji, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytania, posiadających prawo weta, które blokuje różnego rodzaju działania - podkreśliła prof. Grzebyk.
"To blokowało chociażby możliwość efektywnego działania w Syrii, czy w ramach obecnego konfliktu na Bliskim Wschodzie czy konfliktu Rosji z Ukrainą" - sprecyzowała.
Ekspertka podkreśla, że obszarem, który również należy w ONZ usprawnić, jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Prof. Grzebyk stwierdziła, że jest wiele państw, które zgłaszają do niego spory terytorialne i inne problemy, których nie może rozwiązać samodzielnie, ale MTS ma "bardzo ograniczoną jurysdykcję" i żeby mógł prowadzić daną sprawę, to za każdym razem wymaga zgody zainteresowanego państwa.
Kwestia rozszerzenia jurysdykcji MTS jest postulowana od wielu lat, "dla ludności lepsze jest, żeby spory były rozwiązywane na drodze prawnej niż w drodze konfliktu zbrojnego, a niestety niektórych tych sporów nawet formalnie nie da się rozpatrywać MTS" - dodała.
Dla wielu państw rozwijających się "kluczowe jest, by przyśpieszyć osiąganie celów zrównoważonego rozwoju". Te cele, to jest m.in. walka ze skrajną biedą, głodem, brakiem dostępu do wody pitnej, brakiem dostępu do edukacji na podstawowym poziomie, do opieki zdrowotnej. Wiele państw rozwijających się to byłe kolonie, wykorzystywane latami przez państwa zachodnie, które budowały na nich swoje bogactwo.
Aktualnie ONZ "prowadzi 11 operacji pokojowych", większość z nich jest usytuowana na Bliskim Wschodzie i w Afryce.
W celu monitorowania sytuacji na świecie przedstawiciele ONZ lub jej różnych agencji są obecni w każdym państwie.
24 października przypada Dzień Narodów Zjednoczonych, tego dnia w 1945 r. weszła w życie Karta Narodów Zjednoczonych, która powoływała Organizację Narodów Zjednoczonych. Do organizacji należą dziś 193 państwa, jej główna siedziba znajduje się w Nowy Jorku, a jednym z 51 państw założycielskich jest Polska. (PAP)
Autor: Patryk Barej
grg/
