2022-11-21 09:02 aktualizacja: 2022-11-22, 07:29
Fot. Pixabay (grafika ilustracyjna)
Ponad 350 ekspertów z całego świata osiągnęło konsensus mający na celu zakończenie pandemii Covid-19 oraz metod trwałej eliminacji zagrożeń podobnymi epidemiami, które mogą pojawić się w przyszłości. Rekomendacje opublikowało czasopismo naukowe „Nature”. "W trakcie pandemii mieliśmy do czynienia z medycyną pola walki. Chorych przybywało, mieliśmy problem z dostępnością do łóżek, respiratorów. Teraz mamy wiedzę, jak się zachowywać, zdobyliśmy bezcenne doświadczenia" – powiedział prof. Mariusz Gujski, Dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu WUM, współautor artykułu i uczestnik badania.
Do października 2022 r. na świecie odnotowano ponad 630 mln przypadków zakażenia SARS-CoV-2 i ponad 6,5 mln zgonów. Według niektórych szacunków, liczba ofiar pandemii mogła przekroczyć nawet 20 mln.
„Wirus SASR-CoV-2, który jest stosunkowo niewielkim drobnoustrojem, zawierającym kilkanaście genów, był w stanie w tak znaczący sposób wpłynąć na funkcjonowanie całego świata. Covid-19 był wyzwaniem dla nauki, życia społecznego, medycyny, gospodarki. Chcę podkreślić, że nauka stanęła tu na wysokości zadania. Identyfikacja wirusa i opracowanie testu wykrywającego zakażenie trwało nie miesiące, nie lata a tygodnie. Szczepionka pojawiła się po roku, kiedy opracowanie tradycyjnej szczepionki trwa 15-20 lat. Z kolei w styczniu tego roku zarejestrowano pierwsze leki przeznaczone do zwalczania infekcji koronawirusem dla pacjentów niewymagających hospitalizacji” – powiedział prof. Zbigniew Gaciong, rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego otwierając debatę, podczas której omówiono dotychczasowe doświadczenia w zakresie walki z pandemią Covid-19.
Jak wskazał rektor, "to, z czym zostawił nas koronawirus, to tzw. dług zdrowotny". Miliony pacjentów onkologicznych oraz osób cierpiących na choroby przewlekłe doświadczyło niebezpiecznych opóźnień w dostępie do opieki zdrowotnej. Następstwa zdrowotne, w tym tzw. długi covid wciąż stanowi znaczące zagrożenie dla rekonwalescentów. Wiele osób nadal cierpi z powodu różnego rodzaju powikłań po przejściu zakażenia covid. Trwały ślad zostawia także w psychice, zwłaszcza u osób, które przeszły chorobę bardzo ciężko, lub straciły kogoś bliskiego.
Lekcja, jaką dała nam pandemia
Z kolei prof. Ernest Kuchar, Kierownik Kliniki Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM, prezes Polskiego Towarzystwa Wakcynologii ocenił przebieg walki z pandemią w kontekście pojawienia się szczepionek przeciwko Covid-19.
Jak wskazał, „piętą achillesową” okazała się transmisja wirusa głównie przez osoby bezobjawowe.
„60 proc. zakażeń pochodziło od osób bezobjawowych - 35 proc. osób zakażało przed objawami (tzw. okres wylęgania wirusa), 25 proc. to osoby zakażone, które nie wykazywały żadnych objawów” - mówił.
„Chorować to jedno ale jak chorować, to już zupełnie inna sprawa. Tego zabrakło w świadomości społecznej” – powiedział specjalista. „Ponad 80 proc. osób przechorowało covid bez konieczności hospitalizacji. Kilkanaście procent osób trafiło do szpitala, kilka procent na OIOM i tam były zgony” – dodał ekspert.
Podkreślił, że złagodzenie przez szczepienia przebiegu zakażenia poprawia rokowanie i zmniejsza śmiertelność. „Tak jak w każdej innej infekcji chodzi o to, aby nie opuścić tej zielonej strefy”- zaznaczył.
„Lekcja jaką dała nam pandemia, jeżeli chodzi o szczepionki, jest taka, że działania wymagają szybkości i elastyczności. W normalnym trybie rozpatrywanie dokumentacji medycznej dot. nowej szczepionki zajmuje urzędom rejestracyjnym około roku. W Wielkiej Brytanii od momentu zidentyfikowania genomu SARS-CoV-2 do podania pierwszej szczepionki minęło 11 miesięcy. Było to możliwie dzięki temu, że organizacje, tak dotychczas nieruchome, wykazały się znaczą elastycznością” – tłumaczył prof. Kuchar.
Wskazał także na kwestię finansowania procesu wytworzenia nowej szczepionki. „Opracowanie nowego leku/szczepionki to koszt ok. jednego miliarda dolarów. Taka decyzja finansowa jest podzielona na etapy. Pojawia się pytanie, czy warto w nią inwestować, skoro z dziewięćdziesięciu kilku badań przedklinicznych, tylko kilka produktów trafia do sprzedaży. Ponadto należy dodać, że samo opracowanie antygenów, badania przedkliniczne, opracowanie technologii produkcji, optymalizacja badań klinicznych zajmuje zwykle od 3 do 8 lat. Trzy fazy badań klinicznych trwają od 2 do 10 lat. Ocena dokumentacji medycznej przez regulatora to okres od 1 do 2 lat. W przypadku szczepionki na Covid-19 udało się to zrobić bardzo szybko” – wyjaśnił profesor.
„To była sytuacja jedyna w swoim rodzaju. Gotowe szczepionki czekały na zatwierdzenie i zakończenie badań klinicznych. Produkt był opracowany zanim dowiedzieliśmy się, że można go używać” – powiedział. „Bez szczepień nie dałoby się pandemii Covid-19 pokonać” – ocenił profesor.
Wskazał jednocześnie, że oczekiwania społeczne, aby szczepionki były wolne od ryzyka, są nierealne. „W szczepieniach potrzebne jest zaufanie i elementarna wiedza o ryzku” – powiedział prof. Kuchar.
Pandemia Covid-19. Rekomendacje międzynarodowego zespołu
Ponieważ Covid-19 nadal stanowi zagrożenie dla systemów opieki zdrowotnej, w szczególności poprzez budzące niepokój nowe warianty, 386 ekspertów z całego świata osiągnęło konsensus (#COVIDconsensus) dotyczący metod trwałej eliminacji zagrożenia, jakim jest wirus Covid-19 oraz zaleceń, które pozwolą bronić się przed pandemiami w przyszłości.
Wyniki badania przeprowadzonego przez Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal) opublikował w najnowszym numerze magazyn „Nature”. Według specjalistów z różnych dyscyplin z ponad 100 państw, zagrożenie związane z Covid-19 nie zostało zażegnane. Dla ratowania zdrowia i życia osób najbardziej zagrożonych potrzebne są dalsze skoordynowane, szeroko zakrojone działania, które pozwolą bronić się przed pandemią bez zwiększania obciążeń społecznych.
„Wyniki panelu wskazują, na co powinniśmy zwrócić uwagę i jak pracować, żeby następnym razem działać skuteczniej. Dotyczy to zarówno ewentualnej groźnej mutacji COVID-19, której pojawienia się nie można wykluczyć, jak i – szerzej – scenariusza reagowania na wybuch każdej pandemii” – powiedział prof. Mariusz Gujski..
Eksperci panelu ocenili, że reakcja świata na pandemię nie może być uznana za wystarczającą. Wskazali, że utrudniły ją czynniki polityczne, społeczne i behawioralne, m.in. takie jak fałszywe informacje rozprzestrzeniane nie tylko w mediach społecznościowych, niechęć do szczepień przeciwko SARS-CoV-2, brak globalnej koordynacji oraz niesprawiedliwa dystrybucja sprzętu, szczepionek i leków.
„Każdy kraj zareagował inaczej i często nieodpowiednio, co w znacznej mierze wynikło z braku porozumienia, a także jasno określonych celów” – powiedział prof. Jeffrey V. Lazarus, badacz ISGlobal i koordynator badania.
Wychodząc naprzeciw zagrożeniom pandemicznym multidyscyplinarny panel specjalistów ds. ochrony zdrowia wydał dziesięć rekomendacji z najwyższym stopniem uzgodnień.
Zdaniem ekspertów, aby uzyskać gotowość na wypadek kolejnej pandemii, należy przyjąć wspólne podejście dla całego społeczeństwa, w tym dla wielu dyscyplin i sektorów, np. biznesu, społeczeństwa obywatelskiego, sektora technologicznego.
Kolejną istotną kwestią jest koordynacja działań między poszczególnymi ministerstwami w celu zapewnienia większej efektywności systemu opieki zdrowotnej, w tym zmniejszenie obciążenia szpitali i wzmocnienie roli podstawowej opieki zdrowotnej. Zdaniem specjalistów, ważna jest również promocja wielosektorowej współpracy mającej na celu przyspieszenie rozwoju nowych terapii, które można zastosować na wszystkich etapach zakażenia Covid-19 (opieka ambulatoryjna, hospitalizacja, długi covid).
Kolejnym zaleceniem jest utrzymanie koncepcji „szczepienia plus” obejmującej masowe szczepienia przeciwko Covid-19. W opinii naukowców, rządy, prywatni darczyńcy oraz branża farmaceutyczna powinni skoncentrować się na finansowaniu prac mających na celu opracowanie szczepionek zapewniających długotrwałą ochronę przed wieloma mutacjami SARS-CoV-2.
Zdaniem specjalistów, konieczne jest także wspólne opracowanie komunikatów, które budują i wzmacniają zaufanie do naukowców i przedstawicieli władz odpowiedzialnych za zdrowie publiczne i walkę z pandemią. Bardzo ważne w tym kontekście jest aktywne zwalczanie tzw. fake newsów dotyczące szczepionek. Według naukowców istotne jest dostarczanie precyzyjnych, łatwo dostępnych informacji o pandemii i sposobach reagowania na nią.
W celu niwelowania nierówności pandemicznych, eksperci rekomendują umożliwienie producentom z krajów o niskich i średnich przychodach dostępu do transferu technologii, dzięki której mogliby zaoferować szczepionki i leki wysokiej jakości w przystępnych cenach. Konieczne jest także usunięcie barier ekonomicznych w dostępie do wiarygodnych testów PCR lub antygenowych.
Ważne są także inne środki profilaktyczne, jak również dostęp do optymalnego leczenia i wsparcia finansowego. (PAP)
Autorka: Milena Motyl
mmi/
