Indie

Ustrój

Republika związkowa wchodząca w skład brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Składa się z 29 stanów: Andhra Pradesh, Arunachal Pradesh, Asam, Bengal Zachodni, Bihar, Czandigarh, Dżammu i Kaszmir, Dźharkhand, Goa, Gudźarat, Hariana, Himachal Pradesh, Karnataka, Kerala, Madhya Pradesh, Maharasztra, Manipur, Meghalaya, Mizoram, Nagaland, Orisa, Pendżab, Radżastan, Sikkim, Tamilnadu, Telangana, Tripura, Uttarakhand, Uttar Pradesh; z narodowego terytorium stołecznego Delhi oraz z 6 terytoriów związkowych zarządzanych centralnie (union territories): Dadra i Nagarhaweli, Andamany i Nikobary, Lakszadiwy, Puducherry (od 1954), Daman i Diu (od 1961), Czandigarh (od 1966). 
 Zgodnie z konstytucją z 26 XI 1949 r., która weszła w życie 26 I 1950 r., ostatnio modyfikowaną 12 VI 2006 r., głową państwa jest prezydent wybierany na 5 lat przez kolegium elektorskie (obie izby parlamentu i zgromadzenia ustawodawcze wszystkich stanów).
Władza ustawodawcza należy do prezydenta i 2-izbowego parlamentu, składającego się z Izby Stanów i Izby Ludowej. Izba Stanów (Rajya Sabha) liczy obecnie 245 członków, z tego 12 mianowanych przez prezydenta; pozostali wybierani są w wyborach pośrednich (przez parlamenty stanowe) na 6 lat. 1/3 składu Izby Stanów jest odnawiana co 2 lata. Izba Ludowa (Lok Sabha) o kadencji 5-letniej liczy 545 deputowanych (543 wyłanianych w wyborach powszechnych i 2 mianowanych przez prezydenta). 
Władzę wykonawczą sprawuje prezydent i rząd z premierem na czele. Jest on mianowany przez prezydenta, ministrowie również, ale w porozumieniu z premierem. 
Poszczególne stany posiadają własne organa wykonawcze i ustawodawcze. Na czele władz stanowych stoi gubernator mianowany przez prezydenta na 5 lat. Ma on do pomocy mianowaną przez siebie radę ministrów z premierem na czele. Lokalne parlamenty stanowe są na ogół 2-izbowe. 
Terytoriami związkowymi zarządzają przedstawiciele administracji centralnej - główni komisarze lub administratorzy.

Głowa państwa

prezydent - Ram Nath KOVIND /BJP/ /od 25 VII 2017/
wiceprezydent - Muppavarapu Venkaiah NAIDU /BJP/ /od 11 VIII 2017/
                                                                                    *
poprzedni prezydent - Pranab MUKHERJEE /25 VII 2012 - 25 VII 2017/
poprzedni wiceprezydent - Mohammad Hamid ANSARI /INC-I/ /11 VIII 2007 - 11 VIII 2017/

Rząd

utworzony 31 V 2019 r.

premier oraz min. ds. kadr, skarg ludności i emerytur, energetyki atomowej i badań przestrzeni kosmicznej - Narendra MODI /BJP/ 

ministrowie:
spraw zagranicznych - Subrahmanyam JAISHANKAR
spraw wewnętrznych - Amit SHAH
obrony - Rajnath SINGH
ds. transportu drogowego i autostrad oraz ds. mikro, małych i średnich przedsiębiorstw - Nitin Jairam GADKARI 
przemysłu chemicznego i nawozów sztucznych - Sadananda GOWDA
finansów i ds. korporacji - Nirmala SITHARAMAN /kob./
ds. konsumentów, żywności i dystrybucji publicznej - Ram Vilas PASWAN  
rolnictwa i ubezpieczeń rolników, ds. rozwoju wsi i samorządów lokalnych - Narendra Singh TOMAR
prawa i sprawiedliwości, łączności, elektroniki i technologii informatycznych - Ravi Shankar PRASAD
ds. zakładów przetwórstwa spożywczego - Harsimrat Kaur BADAL /kob./
sprawiedliwości społecznej i upodmiotowienia - Thaawar Chand GEHLOT  
ds. rozwoju zasobów ludzkich - Ramesh POKHRIYAL "Nishank"
ds. plemiennych - Arjun MUNDA
ds. kobiet i rozwoju dzieci oraz przemysłu tekstylnego - Smriti Zubin IRANI /kob./
zdrowia i ubezpieczeń rodzinnych, nauki i techniki oraz nauki o ziemi - Harsh VARDHAN 
ochrony środowiska, leśnictwa i zmian klimatu oraz informacji i środków przekazu -Prakash JAVADEKAR
ds. kolei, handlu i przemysłu - Piyush GOYAL 
ds. ropy naftowej i gazu ziemnego oraz hutnictwa - Dharmendra PRADHAN
ds. mniejszości - Mukhtar Abbas NAQVI 
ds. parlamentu, górnictwa i kopalni - Pralhad JOSHI 
rozwoju umiejętności i przedsiębiorczości - Mahendra Nath PANDEY 
przemysłu ciężkiego i przedsiębiorstw państwowych - Arvind SAWANT
ds. hodowli zwierząt, mleczarni i rybołówstwa - Giriraj SINGH 
ds. zasobów wodnych - Gajendra Singh SHEKHAWAT 

ministrowie stanu (niezależni):
ds. pracy i zatrudnienia - Santosh Kumar GANGWAR  
ds. statystyki i planowania - Rao Inderjit SINGH
ds. AAYUSH /Ajurwedy, jogi i naturoterapii/ i ds. obrony - Shripad Yesso NAIK 
ds. rozwoju regionu północno-wschodniego, p/u premiera ds. kadr, skarg ludności i emerytur, energetyki atomowej i badań przestrzeni kosmicznej - Jitendra SINGH
ds. młodzieży i sportu oraz ds. mniejszości - Kiren RIJIJU
ds. kultury i turystyki - Prahalad Singh PATEL
ds. energetyki, nowej i odnawialnej energii oraz ds. rozwoju umiejętności i przedsiębiorczości - Raj Kumar SINGH 
budownictwa i urbanizacji, lotnictwa cywilnego, handlu i przemysłu - Hardeep Singh PURI 
ds. żeglugi, przemysłu chemicznego i nawozów sztucznych - Mansukh L. MANDAVIYA 

ministrowie stanu:
ds. zagranicznych i ds. parlamentu - Vellamvelly MURALEEDHARAN 
ds. wewnętrznych - Nityanand RAI 
ds. wewnętrznych - G. Kishan REDDY 
ds. hutnictwa - Faggansingh KULASTE
ds. zdrowia i ubezpieczeń rodzinnych - Ashwini Kumar CHOUBEY 
ds. parlamentu, przemysłu ciężkiego i przedsiębiorstw publicznych - Arjun Ram MEGHWAL
ds. transportu drogowego i autostrad - V. K. Singh  
ds. sprawiedliwości społecznej i upodmiotowienia - Krishan PAL
ds. sprawiedliwości społecznej i upodmiotowienia - Ramdas ATHAWALE
ds. konsumentów, żywności i dystrybucji publicznej - Raosaheb DANVE
ds. rolnictwa i ubezpieczeń rolników - Purushottam RUPALA 
ds. rozwoju wsi - Sadhvi Niranjan JYOTI /kob./
ds. ochrony środowiska, leśnictwa i zmian klimatu - Babul SUPRIYO Babul Supria /Babul Supriyo/ BARAL
ds. hodowli zwierząt, mleczarni i rybołówstwa - Sanjeev Kumar BALYAN 
ds. rozwoju zasobów ludzkich, ds. łączności, ds. elektroniki i technologii informatycznych - Dhotre Sanjay SHAMRAO 
finansów i ds. korporacji - Anurag THAKUR 
ds. kolei - Suresh ANGADI
ds. zasobów wodnych, sprawiedliwości społecznej i upodmiotowienia - Ratan Lal KATARIA 
ds. plemiennych - Renuka Singh SARUTA /kob./
ds. handlu i przemysłu - Som PARKASH
ds. zakładów przetwórstwa spożywczego - Rameswar TELI 
ds. mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz ds. hodowli zwierząt, mleczarni i rybołówstwa - Pratap Chandra SARANGI 
ds. rolnictwa i ubezpieczeń rolników - Kailash CHOUDHARY 
ds. kobiet i rozwoju dzieci - Debasree CHAUDHURI /kob./ 
                                                                                    *
poprzedni premier - Narendra MODI /BJP/ /26 V 2014 - 31 V 2019/

Parlament

Izba Ludowa /Lok Sabha/
spiker - Om BIRLA /BJP/

Podział mandatów po wyborach z 11, 18, 23, 29 kwietnia 2019 r. oraz 6, 12 i 19 maja 2019 r.: BJP 303, INC-I 52, DMK 23, AITC 22, YSRCP 22, SS 18, JDU 16, BJD 12, BSP 10, LJP 6, NCP 5, SP 5, CPI-M 3, TD 3, CPI 2, SAD 2, AIADMK 1, niezależni 4, inne 34, mianowani 2. Razem 545.

Izba Stanów /Rajya Sabha/
przewodniczący /wiceprezydent/ - Muppavarapu Venkaiah NAIDU /BJP/

Podział mandatów, stan z 1 stycznia 2019 r.: BJP 73, INC-I 50, AIADMK 13, AITC 13, SP 13, BJD 9, JDU 6, TD 6, TRS 6, RJD 5, CPI-M 5, BSP 4, DMK 4, NCP 4, SAD 3, SS 3, CPI 2, niezależni 6, inne 16, mianowani 4. Razem 245.

Partie

Indyjska Partia Ludowa /Bharatiya Janata Party - BJP/ - utworzona w kwietniu 1980 r. w wyniku rozłamu w Partii Janata /zał. 1977/; kontynuatorka nacjonalistycznej partii wielkohinduskiej Jana Sangh /rozwiązana w 1977 r./; przewodn.: Amit SHAH.

Indyjski Kongres Narodowy /I/- /Indian National Congress /I/ - /INC-I/ - utworzony w styczniu 1978 r. przez grupę b. członków Indyjskiego Kongresu Narodowego /zał. 1885/, zwolenników Indiry Gandhi; przewodn.: Rahul GANDHI.

Ogólnoindyjski Drawidyjski Ruch Postępowy /All-India Anna Drawida Munnetra Kazhagam - AIADMK/ - utworzony 17 października 1972 r. po rozłamie w DMK; przywódca: Karuppa Gounder PALANISAMY.

Ogólnoindyjski Kongres Trinamool /All India Trinamool Congress - AITC/ - utworzony 1 stycznia 1998 r.; przewodn.: Mamata BANERJEE.

Ludowa Partia Biju /Biju Janata Dal - BJD/ - utworzona 26 grudnia 1997 r.; przewodn.: Naveen PATNAIK.

Shiv Sena /SS/ - ugrupowanie utworzone 19 czerwca 1966 r.; przywódca: Udhav THACKERAY.

Kraj Telugów /Telugu Desam - TD/ - partia regionalna działająca w stanie Andhra Pradesz, utworzona 29 marca 1982 r.; przewodn.: Nara Chandrababu NAIDU.

Telanga Rashtra Samithi /TRS/ - partia utworzona 27 kwietnia 2001 r.; przewodn.: Chandrashekar RAO.

Komunistyczna Partia Indii - Marksistowska /The Communist Party of India - Marxist - CPI-M/ - wyodrębniła się ostatecznie z CPI 7 listopada 1964 r.; sekr. gen.: Sitaram YECHURY.

Partia Kongresowa YSR /Yuvajana Sramika Raithu Congress - YSR Congress Party - YSRCP/ - utworzona 12 marca 2011 r.; przywódca: Jaganmohan REDDY.

Nacjonalistyczna Partia Kongresowa /Nationalist Congress Party - NCP/ - utworzona 25 maja 1999 r.; przewodn.: Sharad PAWAR.

Partia Lok Janshakti /Lok Janshakti Party - LJP/ - utworzona 28 listopada 2000 r. w stanie Bihar; przywódca: Ram Vilas PASWAN.

Partia Socjalistyczna /Samajwadi Party - SP/ - utworzona 10 kwietnia 1992 r.; przewodn.: Akhilesh YADAV.

Narodowa Partia Ludowa /Rashtriya Janata Dal - RJD/ - utworzona 5 lipca 1997 r.; przewodn.: Laloo Prasad YADAV.

Komunistyczna Partia Indii /The Communist Party of India - CPI/ - utworzona 26 grudnia 1925 r.; sekr. gen.: Suravaram Sudhakar REDDY.
 
Drawidyjska Federacja Postępowa /Drawida Munnetra Kazhagam - DMK/ - utworzona 17 września 1949 r.; działa w stanie Tamilnadu; przywódca: Muthuvel KARUNANIDHI STALIN.

Zjednoczona Partia Ludowa /Janata Dal United - JDU/ - utworzona w październiku 1988 r. w wyniku połączenia Partii Janata /Janata Party - zał. 1977/ z frakcją Devi Lala Partii Ludu /Lok Dal/ oraz Frontem Ludowym /Jan Morcha - zał. X 1987/; 5 XI 1990 r. frakcja Devi Lala wystąpiła z partii; 30 X 2003 r. połączyła się z Partią Samata /Samata Party - zał. 1994/; przewodn.: Nitish KUMAR.

Rada Ludu Asamu /Asom Gana Parishad - AGP/ - partia utworzona w 1985 r. w stanie Asam; przywódca: Atul BORA.

Partia Większości Społecznej /Bahujan Samaj Party - BSP/ - utworzona 14 kwietnia 1984 r.; przewodn.: MAYAWATI /kob./.

Shiromani Akali Dal /SAD/ - regionalna partia sikhów działająca w Pendżabie, utworzona 14 października 1920 r.; dzieli się na kilka frakcji; przewodn.: Sukhbir Singh BADAL.

Związki zawodowe

Krajowy Kongres Związków Zawodowych Indii /Indian National Trade Union Congress - INTUC/ - założony w 1947 r.; należy do MKWZZ; związany z Indyjskim Kongresem Narodowym; liczy 7 940 000 członków. 

Ogólnoindyjski Kongres Związków Zawodowych /All-India Trade Union Congress - AITUC/ - założony w 1920 r. należy do ŚFZZ; liczy ok. 3 mln członków. 

Indyjski Związek Robotniczy /Hind Mazdoor Sabha - HMS/ - centrala związkowa założona w 1948 r.; należy do MKWZZ;; liczy 4 900 000 członków. 

Zjednoczony Kongres Związków Zawodowych /United Trades Union Congress - UTUC/ - założony w 1949 r.; liczy 584 520 członków. 

Prasa

Dzienniki

a) stołeczne

Daily Milap - w jęz. urdu, Nowe Delhi, zał. 1923.

Daily Pratap - w jęz. urdu, Nowe Delhi, zał. 1919.

Dżanasatta - w jęz. hindi, Nowe Delhi, zał. 1983, ukazuje się również w 3 innych miastach.

Financial Express - poranny w jęz. angielskim, Nowe Delhi, zał. 1961, ukazuje się również w 10 innych miastach.

Hindustan - poranny w jęz. hindi, Nowe Delhi, zał. 1936, ukazuje się również w 18 innych miastach; nakł. łączny 2 399 086.

The Hindustan Times - poranny w jęz. angielskim, Nowe Delhi, zał. 1924, wychodzi również w 7 innych miastach; nakł. łączny 1 071 466.

National Herald - w jęz. angielskim, Nowe Delhi, zał. 1938.

The Observer of Business and Politics - w jęz. angielskim, Nowe Delhi, zał. 1990.

The Statesman - niezależny, w jęz. angielskim, Nowe Delhi, zał. 1855, wychodzi również w Kalkucie /zał. 1875/; nakł. łączny 180 000.

The Times of India - w jęz. angielskim, zbliżony do kół rządowych, Mumbaj, zał. 1838; wychodzi również w 27 innych miastach; nakł. łączny 3 057 678.

b) stanowe

Amar Udżala - w jęz. hindi, Agra, zał. 1948, wychodzi również w 18 innych miastach, m.in. w Bareilly; nakł. łączny 2 938 173.

Ananda Bazar Patrika - poranny w jęz. bengali, Kolkata, zał. 1922, wychodzi również w 3 innych miastach; nakł. łączny 1 115 354.

Assam Tribune - w jęz. angielskim, Guwahati, zał. 1939.

Deccan Herald - poranny, w jęz. angielskim, Bangalore, zał. 1948; reprezentuje interesy wielkiej burżuazji z płd. części Indii; nakł. 253 108 (stan z 2014).

The Economic Times - w jęz. angielskim, Mumbaj, zał. 1961, wychodzi również w 11 innych miastach; nakł. łączny 399 028.

Gudżarat Samaczar - poranny w jęz. gudżarati, Ahmadabad, zał. 1932; nakł. 4 642 000 (stan z 2014).

The Hindu - poranny, niezależny w jęz. angielskim, Madras, zał. 1878, wychodzi również w 17 innych miastach; nakł. łączny 1 466 304.

Indian Express - poranny w jęz. angielskim, Mumbaj, zał. 1931; ukazuje się również w 8 innych miastach.

Malajala Manorama - poranny w jęz. malajskim, Kottayam, zał. 1890 nakł. 2 342 747.

Mid-Day - w jęz. angielskim, Mumbaj, zał. 1979.

Mumbai Samaczar - poranny w jęz. gudżarati, Mumbaj, zał. 1822, poprzednio wychodził pt. "Bombaj Samaczar", zamieszcza informacje polityczne i handlowe.

Navbharat Times - w jęz. hindi, Mumbaj, zał. 1947, ukazuje się również w 2 innych miastach; nakł. łączny 769 146.

The Telegraph - w jęz. angielskim, Kolkata, zał. 1982; nakł. 464 588.

Czasopisma

a) stołeczne

Competition Success Review - miesięcznik w jęz. angielskim, Nowe Delhi, zał. 1964.

India Perspectives - tygodnik w jęz. angielskim, Nowe Delhi, zał. 1988.

India Today - dwutygodnik w jęz. angielskim, hindi i tamilskim, Nowe Delhi, zał. 1975.

Indian Observer - tygodnik w jęz. angielskim, Nowe Delhi, zał. 1964; nakł. 33 800.

Kadambini - miesięcznik w jęz. hindi, Nowe Delhi, zał. 1960.

Madżapuri - tygodnik w jęz. hindi, Nowe Delhi, zał. 1974; nakł. 146 100.

Sarita - dwutygodnik w jęz. hindi, Nowe Delhi, zał. 1945.

Suszama - miesięcznik literacki w jęz. hindi, Nowe Delhi, zał. 1959; nakł. 82 000.

Trade Union Record - organ Ogólnoindyjskiego Kongresu Związków Zawodowych, dwutygodnik w jęz. angielskim, Nowe Delhi, zał. 1930.

b) stanowe

Ananda Wikatan - tygodnik w jęz. tamilskim, Madras, zał. 19246 nakł. 430 534.

Business India - dwutygodnik ekonomiczny, w jęz. angielskim, Mumbai, zał. 1978; nakł. 97 600.

Desz - dwutygodnik w jęz. bengali, Kolkata, zał. 1933; nakł. 67 900.

Kalki - tygodnik literacko-kulturalny w jęz. tamilskim, Madras, zał. 1941; nakł. 53 500.

Kumudam - tygodnik w jęz. tamilskim, Czennai, zał. 1947; nakł.

Malaimathi - tygodnik w jęz. tamilskim, Czennai, zał. 1958; nakł. 56 000.

Meri Saheli - miesięcznik w jęz. hindi, Mumbai, zał. 1987; nakł. 2 810 000.

Thuglak - tygodnik w jęz. tamilskim, Czennai, zał. 1970; nakł. 75 100.

Agencje prasowe

Press Trust of India /PTI/ - główna agencja informacyjna, Mumbai. Spółka akcyjna, utworzona w 1947 r. z istniejącej od 1910 r. Associated Press of India. 1 II 1976 r. weszła w skład agencji Samachar. Po rozwiązaniu Samachar 14 IV 1978 r. wznowiła działalność.

United News of India /UNI/ - prywatna agencja informacyjna, Delhi, zał. 1959. Od 1 II 1976 do 14 IV 1978 r. wchodziła w skład agencji Samachar.